گاهی اوقات به دلیل پوسیدگی یا شکستگی دندان، حفره‌هایی در دندان به وجود می‌آید که نیاز به پر شدن دارد. ماده مورد نیاز جهت پر کردن دندان باید دارای ویژگی‌های مشابهی با دندان و با محیط دهان سازگاری داشته باشد. آمالگام ماده‌ایی است که حدود ۱۵۰ سال قبل کشف شد و در ترمیم دندان مورد استفاده قرار گرفت. این ماده سیاه رنگ یک ترکیب فلزی نقره‌ای دارد که امروزه در پر کردن و ترمیم دندان‌ها بسیار رواج یافته است. با این وجود یکی از سوالات رایج در این باره، مربوط به نوع ماده مورد استفاده (کامپوزیت یا آمالگام) برای ترمیم یا پر نمودن دندان است. در این مقاله قصد داریم درباره آمالگام و مزایا و معایب آن اطلاعاتی را در اختیارتان قرار دهیم.
فهرست مطالب
- آمالگام دندانی چیست؟
- آیا آمالگام برای دندان ایمن است؟
- آیا آمالگام یک ماده ای سمی می باشد؟
- چه کسانی باید نگران آمالگام دندانی باشند؟
- از چه مواد دیگری می‌توان برای پر کردن دندان استفاده کرد و فواید و خطرات آنها چیست؟
- چرا از جیوه در آمالگام دندانی استفاده می شود؟
- آمالگام مورد تایید چه سازمان‌هایی قرار دارد؟
- مزایای و معایب آمالگام چیست؟
- سخن پایانی و سوالات متداول
آمالگام دندانی چیست؟
در مواقعی ممکن است به دلیل پوسیدگی و یا شکستگی، حفره در دندان ایجاد شود. این حفره ها توسط ماده‌ای به نام آمالگام بازسازی و ترمیم می شود. یکی از سخت ترین قسمت های بدن مینای دندان می باشد. با رعایت نکردن تغذیه مناسب فرصت خوبی برای باکتری ها ایجاد می شود که دندان ها را پوسیده کنند. این باکتری ها مواد غذایی مناسب را تخمیر می کنند و یک نوع اسید تولید می کنند که این اسید تمام مینای دندان را حل کرده و دچار پوسیدگی می کند و به راحتی از بین می برد. پوسیدگی های دندان در ابتدا بسیار کوچک هستند. گاهی اوقات به صورت لکه های سفید رنگ بر روی دندان ها شروع می شود که در این مرحله اگر ما به خوبی دندان های خود را مسواک نزنیم و از فلوراید، دهانشویه و یا خمیر دندان استفاده نکنیم، این پوسیدگی ادامه دار خواهد شد و ممکن است باعث پوسیدگی های شدیدی شود.
با وسیع تر شدن پوسیدگی دندان، بافت سخت مینا و عاج دندان به وسیله این اسیدها حل شده و یک ماده نرم پنیری به جای دندان برای انسان به جا می ماند که این دندان دیگر قادر به تحمل فشارهای جویدن نخواهد بود و در نتیجه حفره های بسیار بزرگ پوسیده شده در دندان ایجاد می شود. وقتی دندان به این مرحله از پوسیدگی برسد، باید حتماً به کلینیک دندانپزشکی مراجعه کرد و اقدام به ترمیم پوسیدگی دندان نمود. اگر این پوسیدگی ها فقط در قسمت مینای دندان باشد و به ناحیه داخلی دندان یعنی مرکز دندان یا عصب دندان نرسیده باشد، حفره های که ایجاد شده توسط مواد ترمیم می شود که در اصطلاح به آن پرکردن دندان می گویند.
آیا آمالگام برای دندان ایمن است؟
پرکردگی‌های آمالگام‌های دندانی بسته به تعداد و سن پرکردگی‌های موجود و با توجه به اقداماتی مانند ساییدن دندان و جویدن آدامس، ممکن است مقدار کمی جیوه را به صورت بخار (گاز) آزاد کنند. هنگامی که یک پرکردگی آمالگام جدید قرار داده می‌شود یا یک پرکردگی قدیمی برداشته می‌شود، بیماران و دندانپزشکان ممکن است موقتاً در معرض افزایش بخار جیوه قرار بگیرند. در حالی که خوردن (بلعیدن) ذرات کوچک آنها برای سلامتی خطرناک نیست، استنشاق (تنفس) بخارهای جیوه ممکن است برای بیماران خاصی مضر باشد.
به طور کلی، ممکن است افرادی که دارای چند پرکردگی آمالگام‌های دندانی هستند، سطح جیوه در خون یا ادرار آنها کمی بالاتر باشد، با این حال، آنها معمولاً در سطحی ایمن حفظ می‌شوند. مطالعات بر روی افرادی که آمالگام‌های دندانی دریافت کرده‌اند شواهد قطعی را ارائه نمی‌دهد مبنی بر اینکه این نوع پرکردگی اثرات مضری بر سلامتی در جمعیت عمومی می‌گذارد.
آیا آمالگام یک ماده ای سمی می باشد؟
همانطور که می دانید جیوه یک فلزی است که به خاطر ایجاد بخار های سمی برای بدن انسان مضر محسوب می شود، اما جیوه ای که در آمالگام وجود دارد از حالت آزاد خود خارج شده و به صورت یک ترکیب فلزی در می آید و خواص ابتدایی خود را از دست می دهد. سال های بسیاری است در جامعه دندانپزشکی در این مورد بحث می شود ولی انجمن دندانپزشکی آمریکا هنوز آمالگام را مطمئن ترین و مناسب ترین ماده پر کننده دهان می دانند.
چه کسانی باید نگران آمالگام دندانی باشند؟
افراد خاصی، از جمله زنانی که باردار هستند یا قصد بارداری دارند، مادران شیرده، کودکان (به ویژه کودکان زیر شش سال)، افرادی که آلرژی شناخته شده به جیوه دارند و افرادی که اختلالات عصبی یا اختلال عملکرد کلیوی دارند، ممکن است بیشتر مستعد مضراتِ قرار گرفتن در معرض جیوه‌ی آمالگام باشند و ممکن است سلامتی آنها بیشتر در معرض خطر باشد. اطلاعات کمی درباره‌ی اثرات احتمالی قرار گرفتن در معرض بخار جیوه از آمالگام دندان بر‌روی سلامتی این گروه از افراد موجود است.
به همین ترتیب، اگر جزء یکی از جمعیت‌های پرخطرِ شناسایی شده هستید و نیاز به پر کردن دندان دارید، سازمان غذا و دارو (FDA) به شما توصیه می‌کند که در صورت امکان از آمالگام‌های دندانی پرهیز کنید. البته برای کسب اطلاعات بیشتر میتوانید مقاله درباره بلیچینگ دندان را بخوانید. با دندانپزشک خود در مورد سابقه‌ی سلامتی و سایر گزینه‌های درمانی موجود برای پرکردن دندان صحبت کنید.
- زنانی که باردار هستند یا قصد باردار شدن دارند: جاسازی پرکردگی‌های آمالگام جدید در یک مادر باردار ممکن است منجر به افزایش یا جهش زیاد و گذرای جیوه در مادر و جنین شود. برخی مطالعات نشان داده است که رابطه‌ای بین تعداد پرکردگی‌های آمالگام در مادر و سطوح جیوه در خون بندناف وجود دارد. نتایج حاصل از این مطالعات هیچ ارتباط خاصی با اثرات مضر سلامتی را شناسایی نکرد. با این حال، داده‌ها بسیار محدود است.
- مادران شیرده : میزان جیوه در شیر مادر به طور معمول بسیار اندک است. برخی مطالعات رابطه‌ای را بین تعداد این نوع پرکردگی‌ها در مادر و میزان جیوه در شیر مادر گزارش داده‌اند. مطالعات محدود و اندکی آسیب احتمالی نوزادان و کودکانی که در معرض جیوه‌ی آمالگام دندانی از شیر مادر قرار دارند را ارزیابی کرده‌اند و هیچ ارتباط مشخصی با اثرات مضر سلامتی را شناسایی نکرده‌اند.
- کودکان، به ویژه زیر شش سال : مطالعات بالینی در کودکان شش ساله و بالاتر ارتباط مشخصی را بین کاربرد آمالگام‌های دندانی و اثرات مضر سلامتی پیدا نکرده‌اند. مطالعات روی کودکان زیر شش سال بسیار محدود است. سیستم‌های عصبی در حال رشد کودکان ممکن است حساس به بخار جیوه باشند.
- افرادی که حساسیت بیشتری به جیوه یا سایر اجزای آمالگام‌های دندانی دارند : برخی از افراد ممکن است به جیوه یا سایر اجزای آمالگام‌ای دندانی (مثل مس، قلع یا روی) آلرژی یا حساسیت داشته باشند و ممکن است اثراتی از جمله واکنش‌های آلرژیک و زخم‌های دهانی و همچنین علائم عمومی‌تر را بعد از جاسازی یک این نوع پرکردگی را تجربه کنند.
- افرادی که دارای اختلالات عصبی یا اختلال عملکرد کلیوی هستند: مطالعات نشان می‌دهد که جیوه در برخی از بافت های بدن از جمله مغز و کلیه‌ها قرار دارد. اطلاعات بالینی بسیار محدودی در مورد اثرات احتمالیِ قرار گرفتن در معرض بخار جیوه بر سلامتی افرادی با اختلالات کلیوی و یا عصبی در دسترس است.
اگرچه ارتباط مستقیمی بین جیوه‌ی ناشی از آمالگام و اثرات احتمالی مضر آن بر سلامتی برقرار نشده است و ممکن است جیوه از منابع دیگری مانند محیط یا رژیم غذایی نیز بر سلامتی تأثیر بگذارد، اما برخی از علائم یا نشانه های وجودِ جیوه‌ی بیش از حد در بدن عبارتند از:
- اختلالات خلقی (مثل اضطراب، افسردگی، تحریک پذیری)
- مشکلات یا آشفتگی های خواب
- خستگی (احساس خستگی)
- مشکلات یا اختلالات حافظه
- رعشه (لرزش)
- مشکلات هماهنگی
- تغییرات در بینایی
- تغییرات در شنوایی
از چه مواد دیگری می‌توان برای پر کردن دندان استفاده کرد و فواید و خطرات آنها چیست؟
استفاده از آمالگام برای دندان با گذشت سال‌ها رو به کاهش بوده است و موادی مثل کامپوزیت‌های رزینی و گلس آینومرها (که بعضاً «پرسلن»، «رزین» یا «فیلرهای سفید» نامیده می‌شوند) بیشتر مورد استفاده قرار گرفته‌اند. دوام این مواد جایگزین از زمان تولیدشان تاکنون بهبود یافته است، اما ممکن است به خاصیت پر کردن آمالگام نرسد، به ویژه در مناطقی که نیروهای سایش و تنش ناشی از جویدن، مانند دندانهای عقب (دندانهای آسیا) زیاد باشد.
این روش پرکردن دندان در شرایط خاص بالینی نسبت به مواد رزینی دارای مزایایی است، مثل:
- هنگامی که مشخص شود یک بیمار در معرض خطر بیشتری برای پوسیدگی دندان قرار دارد.
- در مواردی که نیازی به پرشدگی زیاد در دندانهای خلفی (عقبی) وجود دارد که در آنجا نیروهای فشاری زیاد است. و
- جایی که رطوبت می‌تواند برای جاسازی‌های خاص مثلاً در نزدیکی خط لثه مشکل ساز باشد.
اگرچه ممکن است جاسازی مواد رزینی به زمان بیشتری نیاز داشته باشد، اما در مقایسه با آمالگام دندان، معمولاً ساختار دندانی که چندان سالم نیست باید برداشته شود تا مواد رزینی جاسازی شوند. همچنین مواد رزینی مزایای اضافی را به همراه دارند، از جمله رنگ آنها با ساختار دندان مطابقت دارد و فاقد فلزات سنگین است. با این حال، کاربرد مواد رزینی خطراتی را در پی دارد و نگرانی اصلی آن قرار گرفتن در معرض و حساسیت بیش از حد به برخی از مواد شیمیایی مانند متاکریلات و مدت دوام آنها (طول عمر) است.
اگر به پر کردن دندان نیاز دارید، در مورد تمام گزینه‌های درمانی با دندانپزشک خود صحبت کنید، از جمله مزایا و خطرات استفاده از آمالگام و سایر مواد ترمیم کننده دندان، تا به شما در گرفتن یک تصمیم آگاهانه کمک کند. اگر نگران قرار گرفتن در معرض جیوه‌ی ناشی از این نوع پرکردگی هستید، باید مواد رزینی را به شدت در نظر بگیرید. تصمیم گیری درباره‌ی اینکه از کدام ماده برای پر کردن حفره‌های دندان خود استفاده کنید باید توسط شما و دندانپزشک تان (و در صورت لزوم پزشک) گرفته شود.
دوام هر نوع پرکردگی یا دندان علاوه بر مواد پرکردگی دندانی به عوامل زیادی نیز بستگی دارد. برای اینکه دندان‌ها و پرکردگی ها دوام طولانی مدتی داشته باشند، باید یک رژیم غذایی سالم داشته باشید، بهداشت دهان و دندان را رعایت کنید و معاینات منظم دندان ها را دنبال کنید.
چرا از جیوه در آمالگام دندانی استفاده می شود؟
تقریباً نیمی از پرکردگی آمالگام دندانی، جیوه مایع و نیمی دیگر آلیاژ پودریِ نقره، قلع و مس است. از جیوه برای اتصال ذرات آلیاژ به یکدیگر در یک پرکردگی قوی، بادوام و جامد استفاده می‌شود.
خواص منحصر به فرد جیوه (در دمای اتاق مایع است و به خوبی با پودر آلیاژ پیوند برقرار می‌کند) آن را به یک جزء مهم آمالگام دندانی تبدیل می کند که به دوام آن کمک می‌کند.
آمالگام مورد تایید چه سازمان‌هایی قرار دارد؟
انجمن دندانپزشکی آمریکا ADA، مرکز پیشگیری و کنترل بیماری‌ها (CDC)، سازمان غذا و داروی ایالات متحده (FDA) و سازمان بهداشت جهانی (WHO) همه معتقد هستند که با توجه به شواهد علمی متقن، آمالگام دندانی ماده پر کردنی مطمئن، ایمن و مؤثری برای ترمیم پوسیدگی‌های دندانی است. به تازگی Mayo clinic اظهار داشته که آمالگام دندانی ماده‌ای ایمن و ماندگار جهت پر کردن دندان‌هاست. آنها همچنین نشان داده‌اند که انواع متفاوتی از جیوه وجود دارد. نوعی از جیوه (methyl mercury) که در آب یافت می‌شود و ممکن است توسط ماهی‌ها ساخته شود، می‌تواند در شرایط خاص و در صورتی که مقدار زیادی آن خورده شود، به مسمومیت و مشکلاتی برای سلامتی افراد بیانجامد. این جیوه یا همان methyl mercury کاملاً با جیوه موجود در آمالگام متفاوت است.
مزایای و معایب آمالگام چیست؟
مزایا:
یکی از مزیت های مهم آمالگام این است که بسیار مستحکم و مقاوم می باشد. به خاطر همین مزیت خوب، دندانپزشکان برای پر کردن دندان های آسیای افراد از این ماده عالی استفاده می کنند. طول عمری که آمالگام دارد، حدود ۱۰ سال می باشد ولی با مطالعات مختلفی که در این مورد انجام شده است، دوام این پرکردگی ها به چندین دهه می رسد. آمالگام به خوبی در تمام درزها و فرورفتگی ها و دیوارهای دندان نفوذ می کند و به خوبی آنها را مهر و موم می کند. به همین دلیل جلوی نفوذ باکتری ها را به بخش های عمیق تر دندان می گیرد.
معایب:
از بارزترین عیب آمالگام می توانیم به رنگ و ظاهر ناخوشایند آن اشاره کنیم. بسیاری از بیماران با این که دکتر به آنها توصیه می کند برای ترمیم دندان های خود از آمالگام استفاده کنند، ولی آنها به خاطر زیبایی، کامپوزیت را ترجیح می دهند و یکی دیگر از مسائلی که باید گفته شود این است که آمالگام به خاطر آلیاژ فلزی که دارد، دارای خاصیت رسانایی بالایی می باشد که سرما و گرما را بهتر منتقل می کند. هنگامی که بیماران غذا و نوشیدنی سرد می خورند، احساس درد دارند ولی معمولاً این حساسیت ها بین یک تا دو ماه از بین می روند و همچنین برای ترمیم با آمالگام دندانپزشک باید قسمت بیشتری از دندان سالم را تراشیده تا بتواند این ماده را در داخل حفره دندان به خوبی جایگذاری کند.
سخن پایانی
شما در این مقاله با آمالگام دندانی آشنا شدید. همچنین از کاربرد و مزایا و معایب آن آگاه شدید. اگر سوال یا نظری دارید آن را در کامنت مطرح کنید تا در اسرع وقت توسط ما جواب داده شود.
سوالات متداول
آمالگام یا کامپوزیت، کدام بهتر است؟
آمالگام بصورت مکانیکی در داخل دندان قرار می گیرد و این خاصیت ما را مجبور می کند در بعضی مواقع قسمتهای سالم دندان را نیز از دست بدهیم تا ترمیم مستحکمی ایجاد شود.آمالگام هیچ تاثیری در استحکام بخشیدن به دندان ندارد و فقط خودش محکم و قابل اعتماد است.
اما کامپوزیت ها (موادی سفید یا هم رنگ دندان)خیلی زود وارد عرصه ی پزشکی شدند، با رنگهای متنوع و کاملا شبیه دندان. در ابتدا فقط بدرد دندانهای جلو می خوردند زیرا استحکام کافی را نداشتند. ولی امروزه کامپوزیت هایی داریم که مخصوص دندانهای عقبی هستند و استحکام آنها چیزی از آمالگام کم ندارد.
دندانی که با آمالگام ترمیم می شود ، دیرتر می پوسد، آیا درست است ؟
در کل جواب این سوال مثبت است . بافت دندان زیر کامپوزیت زودتر می پوسد . البته این مسئله به بهداشت افراد ارتباط دارد .کامپوزیت در درمان شخصی باید استفاده شود که مرتبا و به خوبی مسواک می زند. برای افراد با بهداشت ضعیف ، ترمیم های سربی بهترین انتخاب است.
