داشتن یک لبخند مرتب و دندان های صاف نتیجه ماه ها یا حتی سال ها درمان ارتودنسی است؛ اما این نتیجه ارزشمند تنها با مراقبت مناسب بعد از درمان حفظ می شود. ریتینر ارتودنسی یکی از ابزارهای کلیدی در این مرحله است که وظیفه اصلی آن جلوگیری از بازگشت دندان ها به جایگاه قبلی می باشد. با اینکه استفاده از ریتینر بسیار مهم است، اما بسیاری از بیماران به دلیل ناآگاهی یا رعایت نکردن اصول بهداشتی، دچار مشکلاتی مانند تغییر رنگ، بوی بد یا آسیب به این وسیله می شوند.
زمان استفاده از ریتینر بسته به نوع آن و نظر متخصص ارتودنسی متفاوت است و معمولا بین چند ماه تا چند سال ادامه دارد. در کنار این، رعایت روش های صحیح نظافت و نگهداری، طول عمر و کارایی آن را به طور قابل توجهی افزایش می دهد. دهان محیطی گرم و مرطوب است که در آن باکتری ها به سرعت تکثیر می شوند؛ بنابراین تمیز کردن منظم ریتینر نه تنها از ایجاد بوی بد جلوگیری می کند، بلکه از ایجاد پلاک و رنگ گرفتگی نیز پیشگیری خواهد کرد.
در این مطلب تمامی نکات ضروری برای تمیز کردن ریتینر ارتودنسی، مدت استفاده استاندارد هر نوع آن و مراقبت های لازم را طبق توصیه های جدید انجمن ارتودنتیست های آمریکا و منابع معتبر دیگر بررسی می کنیم.
توجه داشته باشید که این مقاله صرفا جهت افزایش آگاهی شما تهیه شده و به هیچ عنوان جایگزین معاینه یا توصیه های مستقیم پزشک معالج شما نیست.
فهرست مطالب
- معرفی انواع ریتینر و کارکرد آن
- جدول مقایسه روش های تمیز کردن ریتینر (مزایا و معایب)
- مدت زمان استفاده از هر نوع ریتینر
- روش های علمی و کاربردی برای تمیز کردن ریتینر
- نکات مراقبتی مهم برای افزایش طول عمر ریتینر
- جلوگیری از بو گرفتن و تشکیل پلاک
- اشتباهات رایج در تمیز کردن ریتینر
- سوالات متداول
- نتیجه گیری و توصیه پایانی
معرفی انواع ریتینر و کارکرد آن
ریتینر ارتودنسی وسیله ای است که پس از پایان درمان ارتودنسی برای حفظ موقعیت جدید دندان ها استفاده می شود. هدف اصلی آن جلوگیری از حرکت مجدد دندان ها به سمت جایگاه قبلی است. به طور کلی ریتینرها به دو دسته اصلی تقسیم می شوند:
- ریتینر ثابت (Fixed Retainer)
- یک سیم نازک که به پشت دندان های قدامی بالا یا پایین با مواد باندینگ چسبانده می شود.
- مزیت اصلی آن این است که به طور مداوم کار می کند و احتمال فراموشی یا ترک استفاده صفر است.
- نیاز به تمیز کردن دقیق با نخ دندان یا نخ دندان مخصوص فلاس تریدر دارد.
- ریتینر متحرک (Removable Retainer)
- انواع هالی (Hawley) و اسیکس (Essix) در این گروه قرار دارند.
- امکان برداشتن هنگام غذا خوردن یا مسواک زدن وجود دارد.
- باید روزانه تمیز شوند تا از تجمع جرم و بو جلوگیری شود.
جدول مقایسه روش های تمیز کردن ریتینر
| روش تمیز کردن | توضیح | مزایا | معایب | دفعات توصیه شده |
|---|---|---|---|---|
| شستشو با مسواک نرم و صابون مایع | استفاده از مسواک نرم و صابون بدون اسانس | ارزان، در دسترس، آسیب کم به ریتینر | نیاز به انجام روزانه | روزانه |
| قرص تمیزکننده دندان مصنوعی | قرار دادن ریتینر در محلول قرص حلال | ضدعفونی قوی، حذف باکتری | در صورت استفاده زیاد ممکن است به پلاستیک آسیب بزند | هفته ای 1 تا 2 بار |
| محلول آب و سرکه سفید | ترکیب آب ولرم و سرکه به نسبت 1 به 1 | از بین برنده رسوبات | بو و طعم سرکه | هر دو هفته یکبار |
| محلول جوش شیرین | افزودن یک قاشق جوش شیرین به یک لیوان آب | خاصیت ضدباکتری و رفع بو | اثر کمتر در لکه های سخت | هفته ای یکبار |
مدت زمان استفاده از ریتینر ارتودنسی
مدت استفاده از ریتینر بسته به شرایط هر بیمار متفاوت است، اما توصیه های علمی اخیر به شرح زیر است:
- شش ماه اول پس از ارتودنسی: استفاده تمام وقت (به جز هنگام غذا خوردن یا مسواک زدن) برای ریتینر متحرک.
- از شش ماه تا دو سال: استفاده شبانه منظم.
- پس از دو سال: بسیاری از متخصصان توصیه می کنند تا پایان عمر، چند شب در هفته از ریتینر متحرک استفاده شود تا احتمال بازگشت دندان ها به حداقل برسد.
ریتینر ثابت معمولا چند سال یا حتی به صورت دائمی روی دندان ها باقی می ماند مگر اینکه نیاز به تعویض یا تعمیر وجود داشته باشد.
بهترین روش های تمیز کردن ریتینر
- برای ریتینر متحرک:
- هر روز با مسواک نرم و صابون مایع ملایم تمیز کنید.
- از خمیردندان های ساینده استفاده نکنید چون باعث خش دار شدن سطح آن می شود.
- هر هفته یکبار از محلول جوش شیرین یا قرص مخصوص تمیز کننده استفاده کنید.
- برای ریتینر ثابت:
- استفاده روزانه از نخ دندان مخصوص فلاس تریدر یا واتر جت برای حذف پلاک اطراف سیم.
- مسواک زدن دقیق پشت دندان ها.
- مراجعه منظم به دندانپزشک برای جرم گیری حرفه ای هر 6 ماه یکبار.
نکات مراقبتی مهم
- ریتینر را همیشه در جعبه مخصوص نگهداری کنید تا گم یا شکسته نشود.
- به هیچ عنوان آن را با آب داغ تمیز نکنید چون تغییر شکل پیدا می کند.
- از تماس با مواد شیمیایی قوی مثل سفیدکننده ها خودداری کنید.
- اگر ترک خوردگی یا تغییر شکل مشاهده کردید، سریعا به متخصص ارتودنسی مراجعه کنید.
جلوگیری از بو گرفتن و تجمع باکتری
- شستشوی روزانه و خشک کردن کامل قبل از قرار دادن در جعبه نگهدارنده
- استفاده از محلول های ضدباکتری ملایم
- اجتناب از مصرف نوشیدنی های قندی یا رنگی هنگام استفاده از ریتینر
- تمیز کردن جعبه نگهدارنده حداقل هفته ای یکبار با آب و صابون
اشتباهات رایج در تمیز کردن ریتینر
- استفاده از خمیردندان های زبر یا مسواک های سفت
- غوطه ور کردن طولانی مدت در دهانشویه های حاوی الکل (ممکن است پلاستیک را خشک و شکننده کند)
- قرار دادن ریتینر در آب جوش
- عدم تمیز کردن جعبه نگهدارنده که خود منبع آلودگی است
سوالات متداول
1. آیا می توان ریتینر را در ماشین ظرفشویی شست؟
خیر. حرارت و فشار بالای آب باعث تغییر شکل و آسیب به ریتینر می شود.
2. چگونه بفهمم ریتینر من نیاز به تعویض دارد؟
ترک، تغییر رنگ شدید، بو ماندگار یا احساس لقی نشانه های رایج نیاز به تعویض هستند.
3. آیا استفاده از قرص تمیز کننده به طور روزانه ضرر دارد؟
بله، استفاده بیش از حد ممکن است باعث شکنندگی یا تغییر رنگ شود. بهتر است هفته ای یک یا دو بار استفاده شود.
تمیز کردن و مراقبت صحیح از ریتینر ارتودنسی بخش مهمی از حفظ نتایج درمان است. انتخاب روش تمیز کردن مناسب بر اساس نوع ریتینر، رعایت دفعات توصیه شده و پرهیز از اشتباهات رایج، باعث افزایش طول عمر وسیله و حفظ سلامت دهان و دندان می شود. به یاد داشته باشید که هر فرد شرایط خاصی دارد و باید با متخصص ارتودنسی خود مشورت کند تا برنامه ای متناسب با نیازهایش تنظیم شود.
منابع علمی
- American Association of Orthodontists. “Retainer Care Guidelines.” 2024.
- Al-Moghrabi D, Pandis N, Fleming PS. “The use of orthodontic retainers: A systematic review.” Prog Orthod. 2023.
- Littlewood SJ, Millett DT, Doubleday B, Bearn DR, Worthington HV. “Retention procedures for stabilising tooth position after treatment with orthodontic braces.” Cochrane Database Syst Rev. 2022.
