جرم گیری دندان یکی از مهمترین اقدامات پیشگیرانه و درمانی در دندانپزشکی است که برای حفظ سلامت لثه، جلوگیری از پوسیدگی و بهبود زیبایی دندان ها انجام می شود. جرم یا پلاک دندانی لایه ای چسبناک از باکتری ها، بزاق و باقی مانده مواد غذایی است که روی سطح دندان ها تشکیل می شود. اگر این پلاک با مسواک و نخ دندان به موقع پاک نشود، به مرور سفت شده و تبدیل به جرم زرد یا قهوه ای رنگ می گردد که تنها با جرم گیری حرفه ای قابل حذف است. این جرم علاوه بر اثرات نامطلوب زیبایی، منبع رشد باکتری های مخرب است و می تواند به التهاب لثه، خونریزی، بوی بد دهان و حتی بیماری های سیستمیک مانند بیماری قلبی و دیابت کمک کند.
روش های جرم گیری دندان در سال های اخیر پیشرفت های چشمگیری داشته اند. امروزه چهار دسته اصلی برای جرم گیری وجود دارد: جرم گیری دستی با استفاده از ابزارهای مکانیکی، جرم گیری اولتراسونیک با دستگاه های ارتعاشی، جرم گیری با لیزر که فناوری نوین و دقیقی را ارائه می دهد، و روش های خانگی که به کمک محصولات مراقبتی انجام می شود. هر یک از این روش ها مزایا، محدودیت ها و کاربردهای خاص خود را دارند و انتخاب مناسب آنها نیازمند بررسی شرایط دهان و لثه توسط دندانپزشک است.
در این مقاله به بررسی علمی و کاربردی هر یک از این روش ها، مقایسه آنها، مزایا و معایب، و نکاتی برای انتخاب صحیح خواهیم پرداخت. توجه داشته باشید که این متن صرفا برای افزایش آگاهی شماست و جایگزین ویزیت و درمان تخصصی توسط دندانپزشک نمی باشد.
فهرست مطالب
- جرم گیری دستی (Scaling Hand Instruments)
- جرم گیری اولتراسونیک (Ultrasonic Scaling)
- جرم گیری با لیزر (Laser Dental Cleaning)
- روش های جرم گیری خانگی
- جدول مقایسه مزایا و معایب هر روش
- انتخاب بهترین روش بر اساس شرایط بیمار
- نکات مراقبتی بعد از جرم گیری
- نتیجه گیری
- سوالات متداول
- منابع علمی
جدول مقایسه روش های جرم گیری دندان
| روش جرم گیری | نحوه انجام | مزایا | معایب | مدت زمان جلسه |
|---|---|---|---|---|
| دستی | استفاده از ابزار مکانیکی به دست دندانپزشک | کنترل کامل بر نواحی حساس، مناسب برای جرم های عمیق | زمان بر، ممکن است کمی دردناک باشد | ۳۰ تا ۶۰ دقیقه |
| اولتراسونیک | استفاده از لرزش و جریان آب | سرعت بالا، کاهش درد، مناسب برای بیماران حساس | احتمال تحریک لثه، نیاز به دستگاه | ۱۵ تا ۴۵ دقیقه |
| لیزر | استفاده از انرژی نور برای حذف جرم و باکتری | دقت بالا، بدون نیاز به تماس فیزیکی زیاد، کاهش خونریزی | هزینه بالا، در دسترس نبودن در همه کلینیک ها | ۲۰ تا ۴۰ دقیقه |
| خانگی | خمیردندان و دهانشویه ضدجرم، کیت های مخصوص | قابل استفاده روزانه، پیشگیری از تشکیل جرم | حذف کامل جرم سخت ممکن نیست | روزانه یا هفتگی |
جرم گیری دستی
جرم گیری دستی از قدیمی ترین و همچنان رایج ترین روش های پاکسازی جرم دندان هاست. در این روش، دندانپزشک با استفاده از ابزارهای فلزی خاص مانند اسکیلر و کورت به صورت مکانیکی جرم ها را از سطح دندان و زیر خط لثه جدا می کند. این روش نیازمند دقت بسیار بالاست زیرا ممکن است جرم ها در نواحی بسیار ظریف و نزدیک به بافت لثه قرار داشته باشند.
مزیت اصلی جرم گیری دستی، کنترل کامل بر فشار و زاویه ابزار توسط دندانپزشک است که این امر باعث می شود بتوان به نواحی خاص و سخت دسترسی کرد. همچنین این روش برای مواردی که جرم بسیار سخت شده یا در عمق پاکت های لثه ای قرار دارد، کارآمد است. اما یکی از مشکلات آن طولانی بودن مدت زمان جلسه و احتمال ایجاد احساس ناراحتی یا درد خفیف در حین کار است.
برای کاهش درد، معمولا از بی حسی موضعی استفاده می شود. پس از انجام جرم گیری دستی، ممکن است لثه کمی حساس یا خونریزی داشته باشد که معمولا ظرف چند روز برطرف می شود.
جرم گیری اولتراسونیک
جرم گیری اولتراسونیک با استفاده از دستگاه هایی که نوک آنها با لرزش های سریع (فرکانس بالا) و جریان آب کار می کنند، انجام می شود. این لرزش به شکستن جرم ها کمک کرده و جریان آب با فشار تیرگی و باکتری ها را شستشو می دهد. این روش به دلیل سرعت بالا و کاهش فشار مکانیکی بر دندان ها بسیار محبوب است.
یکی از مزایای مهم جرم گیری اولتراسونیک این است که بیمار معمولا درد کمتری احساس می کند و مدت زمان کار تقریبا نصف روش دستی است. همچنین این دستگاه ها قادرند جرم های سخت بین دندان ها و حتی زیر خط لثه را بدون نیاز به فشار زیاد جدا کنند.
با این حال، این روش برای برخی بیماران مانند افرادی که دارای دندان های حساس یا بیماری های خاص لثه هستند نیازمند ارزیابی دقیق می باشد زیرا لرزش و فشار آب ممکن است تحریک بافت های ملتهب را افزایش دهد.
جرم گیری با لیزر
لیزر دندانپزشکی یکی از پیشرفته ترین فناوری های پاکسازی جرم است که با استفاده از نیرو و حرارت نور، باکتری ها و رسوبات را از سطح دندان و خط لثه حذف می کند. در این روش تماس فیزیکی مستقیم با دندان کمتر است و دقت بالایی برای کار در نواحی حساس وجود دارد.
مزایای لیزر شامل کاهش یا حذف خونریزی، کاهش التهاب، سرعت بالا و احتمال کاهش نیاز به بخیه در موارد جراحی لثه است. همچنین لیزر می تواند به نابودی باکتری های بیماری زا کمک کند که در سلامت کلی دهان و لثه موثر است.
عیب اصلی این روش، هزینه بالای تجهیزات و جلسات کار، و فقدان دسترسی در همه مطب ها و کلینیک های دندانپزشکی است. علاوه بر آن، در مواردی که جرم بسیار سخت شده باشد ممکن است همچنان به ترکیب این روش با جرم گیری مکانیکی نیاز باشد.
جرم گیری خانگی
روش های خانگی جرم گیری بیشتر جنبه پیشگیری دارند و برای حذف کامل جرم سخت شده مناسب نیستند. این روش ها شامل استفاده روزانه از خمیردندان های ضدجرم، دهانشویه های ضدباکتری، مسواک های الکتریکی، و کیت های خانگی جرم گیری می باشد. برخی از این محصولات دارای مواد ساینده ملایم هستند که به کاهش پلاک کمک می کنند.
اگرچه جرم گیری خانگی نمی تواند جایگزین جرم گیری تخصصی شود، اما می تواند تشکیل جرم را به تاخیر بیندازد و نیاز به جلسات حرفه ای را کمتر کند. نکته مهم در این روش، انتخاب محصولات استاندارد و عدم استفاده از ابزارهای سخت که ممکن است به مینای دندان آسیب بزنند است.
انتخاب بهترین روش بر اساس شرایط بیمار
انتخاب روش جرم گیری باید بر اساس شرایط لثه، میزان جرم، حساسیت دندان ها، و بودجه بیمار انجام شود. به طور کلی:
- بیماران با جرم زیاد و سخت: جرم گیری دستی یا ترکیبی با اولتراسونیک
- بیماران حساس یا با زمان محدود: اولتراسونیک
- بیماران با بیماری های شدید لثه یا نیاز به دقت بالا: لیزر
- برای پیشگیری روزانه: روش های خانگی
نکات مراقبتی بعد از جرم گیری
- استفاده از مسواک نرم برای جلوگیری از تحریک لثه
- پرهیز از مصرف غذاها و نوشیدنی های رنگی حداقل ۴۸ ساعت
- استفاده از دهانشویه ضدباکتری تجویز شده توسط دندانپزشک
- مراجعه منظم هر ۶ ماه برای بررسی مجدد
جرم گیری دندان یکی از اصلی ترین اقدامات مراقبت از سلامت دهان و دندان است که با روش های مختلف مانند دستی، اولتراسونیک، لیزر و خانگی انجام می شود. انتخاب روش مناسب مستلزم مشاوره با دندانپزشک و بررسی شرایط فردی بیمار است. ترکیب مراقبت روزانه خانگی با جرم گیری حرفه ای می تواند بهترین نتیجه را در حفظ سلامت و زیبایی دندان ها ایجاد کند.
سوالات متداول
1- آیا جرم گیری دندان به مینای دندان آسیب می زند؟
خیر، اگر جرم گیری توسط دندانپزشک ماهر انجام شود آسیبی به مینای دندان وارد نمی کند. تنها لایه جرم و پلاک برداشته می شود.
2- هر چند وقت یک بار باید جرم گیری انجام شود؟
به طور معمول هر ۶ تا ۱۲ ماه، اما برای افراد با زمینه بیماری لثه یا استعداد بالا در تشکیل جرم، ممکن است هر ۳ تا ۶ ماه توصیه شود.
3- آیا روش های خانگی می توانند جرم سخت شده را حذف کنند؟
خیر، این روش ها فقط قادرند پلاک و لکه های سطحی را کاهش دهند و برای حذف جرم سخت، جرم گیری حرفه ای ضروری است.
منابع علمی
- https://www.ada.org/resources/research/science-and-research-institute
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6950347/
- https://www.colgate.com/en-us/oral-health/professional-cleanings/scaling-and-root-planing
