این مطلب بر اساس مقاله زیر و صرفا جهت ارتقای دانش و آگاهی عمومی ترجمه و بازنویسی شده است:
Jawad N, Golkari A, Bernabé E. Adverse childhood experiences from birth to age 6 years and changes in dental caries experience from age 7 to 10 years.
Journal of Dentistry. 2025;162:105966.
لینک: ScienceDirect
موسسه دندانپزشکی دانشگاه کویین مری، لندن، انگلستان
امروزه سلامت دهان و دندان کودکان دغدغه بسیاری از خانوادههاست. اما شاید بسیاری ندانند که تجربههای آسیبزای دوران کودکی چطور میتواند آینده دندانهای یک کودک را تحت تاثیر قرار دهد. مطالعه حاضر برای اولین بار در ایران به زبانی ساده، به بررسی ارتباط بین تجربیات پریشانکننده کودکی (از تولد تا شش سالگی) و میزان پوسیدگی دندانهای دائمی در سنین هفت تا ده سالگی پرداخته است.
تجربیات نامطلوب کودکی چیست و چرا اهمیت دارد؟
“تجربیات نامطلوب کودکی” یا به اختصار ACEs، به رویدادها و شرایط آسیبزایی مانند خشونت خانگی، جدایی والدین، اعتیاد، مشکلات روانی والدین، آزار جسمی یا عاطفی و دیگر مشکلات خانوادگی اطلاق میشود که میتواند موجب فشار روانی و استرس مداوم در کودک شود.
این عوامل نه تنها بر سلامت روح و روان کودک تاثیر دارد، بلکه تحقیقات جدید نشان دادهاند که میتواند عوارض فیزیکی قابل توجهی از جمله افزایش ریسک پوسیدگی دندان ایجاد کند.
یافتههای کلیدی این مطالعه طولی
در این پژوهش که با دادههای بیش از ۷۶۰۰ کودک طی یک دوره چند ساله در انگلستان انجام شد، نکات مهمی به دست آمد:
- میانگین تعداد دندان پوسیده و پر شده در سن هفت سالگی حدود یک عدد بود و این مقدار در ده سالگی به حدود یک و نیم دندان رسید.
- هر چه تعداد و شدت تجربیات آسیبزا در دوران کودکی بالاتر بود، میزان رشد پوسیدگی دندان در سالهای بعد به طور محسوسی افزایش پیدا میکرد.
- بیشترین تأثیرگذاری مربوط به آسیبهای روانی و تکرار آنها از چهار تا شش سالگی بود؛ یعنی دوران پیش از مدرسه، نقش حساسی در آینده سلامت دهان کودک دارد.
- کودکانی که در این بازه سنی با چند نوع آسیب خانوادگی مواجه بودند، ۱۵ درصد بیشتر از سایرین دچار پوسیدگی دندان شدهاند.
- از نظر نوع آسیب، مشکلات روحی والدین، سوء مصرف مواد، و جدایی والدین، با پوسیدگی بیشتر دندان ارتباط مستقیم داشتند.
چرا تجربیات آسیبزا، سلامت دهان را تهدید میکند؟
تغییر در سبک زندگی خانواده، افزایش استرس، کاهش مراقبت عاطفی و گاهی کاهش رسیدگی به بهداشت دهان و تغذیه کودک، همگی میتوانند به صورت غیرمستقیم به افزایش خطر پوسیدگی منجر شوند.
استرس مزمن میتواند روی رشد و آهکی شدن دندانهای دائمی اثر بگذارد، همچنین “فلور” میکروبی دهان و کیفیت بزاق کودک را دچار اختلال کند که این مساله زمینه را برای پوسیدگی فراهم میکند.
اهمیت تشخیص و پیشگیری زودهنگام
شناختن کودکانی که در معرض تجربیات ناگوار هستند، برای سیستم سلامت و دندانپزشکان اهمیت زیادی دارد. لازم است دندانپزشک در ویزیتهای نوبت دهی منظم، ضمن توجه به سلامت جسمی کودک، به نشانههای عاطفی یا اجتماعی خاص نیز دقت کند و در صورت لزوم خانواده را به خدمات بهداشت روان کودک ارجاع دهد تا عوامل زمینهای پیش از تبدیل به مشکلات جدیتر کنترل شوند.
نتیجه گیری
مطالعه حاضر نشان داد که تجربیات منفی و آسیبزای کودکی تاثیر چشمگیری در افزایش میزان پوسیدگی دندانهای دائمی کودکان در سنین مدرسه دارد. تشخیص و حمایت به موقع از این کودکان با همکاری دندانپزشک، خانواده و روانشناس کودک میتواند نقش مهمی در کاهش عواقب بلندمدت داشته باشد. خانوادهها نیز باید بدانند سلامت روانی و محیط پر محبت، به اندازه مسواک و نخ دندان، ضامن سلامت دهان کودک است.
سه سوال متداول درباره تاثیر تجربیات آسیبزای کودکی بر دندان کودکان
۱. کدام تجربیات نامطلوب کودکی بیشترین تاثیر را بر پوسیدگی دندان دارد؟
تجارب مثل جدایی والدین، اعتیاد والدین، مشکلات روانی والدین و آزار عاطفی، بیشترین ارتباط آماری را با پوسیدگی دندان داشتهاند.
۲. پدر و مادر باید به چه نشانههایی در سلامت دهان کودک خود توجه ویژه داشته باشند؟
تغییر رفتار کودک، کم توجهی به بهداشت دهان، یا مشاهده پوسیدگی های زودرس و مکرر دندانی، باید هشدار دهنده باشد و مشاوره با دندانپزشک توصیه می شود.
۳. دندانپزشکان چگونه میتوانند از کودکان در معرض آسیب حمایت کنند؟
دندانپزشک باید با محیط امن، رفتار حمایت گرانه و ارجاع کودک یا خانواده به مراکز تخصصی روانشناسی، به سلامت دندان و روان کودک کمک کند.
