اولین بار بوون (R Bowen) در سال ۱۹۶۲ ماده ترمیمی پلیمری را ایجاد کرد که با ذرات سیلیکا بعنوان فیلر تقویت شده بود. این ماده کامپوزیت نام گرفت. کامپوزیت ترکیبی از حداقل ۲ ماده مختلف با ویژگی های یکسان یا بهتر نسبت به تک تک اجزای سازنده آن است. در استفاده از کامپوزیت های دندانی گزینه های متعددی در دسترس شما خواهد بود. هر یک از انواع این کامپوزیت ها دارای ویژگی های خاص خود است و با دیگری تفاوت هایی دارد. پیش از انتخاب نوع مناسب کامپوزیت آنچه بر کیفیت درمان بیشتر موثر است، مهارت و تجربه‌ی دندانپزشک متخصص در انجام درمان می‌باشد. برای اینکه کامپوزیت خود را در بهترین حالت به انجام برسانید بهتر است دو محتوای زیر را که برای دسترسی ساده و اطلاعات بیشتر شما تدوین شده دنبال کنید:
کامپوزیت ها در خواص بیولوژیکی، عملکردی و زیبایی ساختار دندان تفاوت دارند. در حال حاضر برندهای مختلفی برای کامپوزیت دندان‌ها وجود دارد. همچنین انواع کامپوزیت دندان شامل کامپوزیت های روکش دندان ، کامپوزیت ماکروفیلی ، کامپوزیت میکروفیل ، کامپوزیت هیبریدی ، میکرو هیبرید و نانو هیبرید است که در ادامه با آنها بیشتر آشنا خواهیم شد. تا پایان همراه ما باشید.
فهرست مطالب:
- مواد تشکیل دهنده‌ی کامپوزیت دندان
- بهترین برندهای کامپوزیت دندان
- انواع کامپوزیت دندان بر اساس اندازه ذرات آن
- رنگ های کامپوزیت دندان
- انواع کامپوزیت دندان براساس قوام آن
- کاربردهای کامپوزیت در ترمیم دندان
- سخن پایانی
- سوالات متداول
مواد تشکیل دهنده‌ی کامپوزیت دندان
کامپوزیت همان طور که از نام آن پیداست ترکیبی از مواد مختلف است. کامپوزیت دندان از ماتریکس الیگومر بر پایه رزین مانند بیسفنول ای گلایسیدیل متاکریلات (BISGMA، اورتان دی متاکریلات (UDMA)) یا پلی سرام نیمه متبلور (PEX) و پر کننده های غیر آلی مانند دی اکسید سیلیکون (سیلیس) ساخته شده است.
بهترین برندهای کامپوزیت دندان
برندهای مختلفی برای کامپوزیت دندان وجود دارد که از جمله بهترین های آن میتوان به Gradia Direct ،Geanial ،kuraray برند ژاپنی ،Bisco ،Cosmedent ۳M برند آمریکایی و سارمکو یک برند سوئیسی اشاره کرد. برای انتخاب بهترین برند کامپوزیت موجود، از دندانپزشک مشورت بگیرید.
انواع برندهای دیگری از جمله Coltene، DMG America، DMP Dental، Ivoclar Vivaden، Kerr، Tokuyama Dental America و SDI در بازار وجود دارند اما بهترین مارک کامپوزیت دندان، اسامی بود که در بالا ذکر شد. البته برای کسب اطلاعات بیشتر میتوانید مقاله قیمت ارتودنسی را بخوانید.
انواع کامپوزیت دندان بر اساس اندازه ذرات آن
در ادامه کامپوزیت ها را بر اساس اندازه‌ی ذرات آنها طبقه بندی می‌کنیم. این دسته بندی به کاربرد آن هم جهت می‌دهد:
۱٫کامپوزیت ونیر دندان
از کامپوزیت ونیر بیشتر برای ترمیم و زیبایی دندانهای جلویی استفاده می شود. ممکن است فردی از نظر ظاهری دندان های سالم و مرتبی داشته باشد اما برای تغییر رنگ دندان ها می خواهد این روش لبخندی زیبا و جذاب داشته باشد. خرید کامپوزیت یک دندانپزشک ترمیمی و زیبایی با بررسی وضعیت فرد و ویژگی های صورت و دهان ، بهترین گزینه را پیشنهاد می کند.
کامپوزیت ونیر دندان روشی کم هزینه است که دندان ها را نمی تراشند. در گذشته از روکش برای سفید کردن دندان استفاده می شد که نیاز به تراش قسمت زیادی از دندان داشت. اما امروزه با پیشرفت روشهای جدید خصوصاً کامپوزیتهای دندانی دیگر نیازی به تراش دندان نیست و کامپوزیت بر روی دندانهای فرد چسبانده می شود. این روش را گاهی ارتودنسی فوری هم می گویند.
۲٫کامپوزیت ماکروفیل یا درشت دانه
این مدل کامپوزیت از چند دهه پیش وارد حوزه پزشکی شده و دارای ذرات ۱۰ تا ۱۵ میکرومتر است.خرید کامپوزیت زیبایی ذرات کامپوزیت ماکروفیلی بزرگتر از انواع دیگر کامپوزیت ها هستند که دوام و مقاومت مواد را افزایش می دهند اما ترمیم را دشوارتر می کنند.
معایب و مزایای کامپوزیتهای درشت دانه یا ماکروفیل
- ذرات بزرگ باعث می شوند کامپوزیت قدرت و استحکام عالی داشته باشد.
- زیبایی آن چندان خوب نیست و پولیش زدن و شکل دهی آن سخت است چون اندازه ذرات بزرگ است و گاهی اوقات به قدری اندازه آن ممکن است بزرگ باشد که با چشم غیر مسلح نیز دیده شود. این باعث می شود ساییدن سطح کامپوزیت باعث شود مثلا جدا شدن یک ذره بزرگ از آن محسوس باشد.
- به دلیل ضعیف بودن قابلیت پولیش این نوع کامپوزیت، امروزه دیگر زیاد از این مواد استفاده نمی شود اما هنوز میتوانید ترمیمهای قدیمی از این نوع ترمیم را ببینید.
۳٫کامپوزیت میکروفیل یا ریز دانه
کامپوزیت های میکروفیل ذراتی کمتر از ۱۰۰ نانومتر دارند که این امر پرداخت را بسیار آسان کرده و قطعه ای که توسط میکروفیل تعمیر می‌شود کاملاً صاف و یکدست است. اما این نوع کامپوزیت دوام و مقاومت کمتری نسبت به کامپوزیت ماکروفیلی دارد.
معایب و مزایای کامپوزیت ریز دانه یا میکروفیل
- به دلیل ریز بودن ذرات، قابلیت پولیش بالایی دارد و از این رو زیبایی نتیجه کار، کاملا مناسب است.
- به دلیل ریز بودن ذرات، استحکام بالایی ندارد و نمیتواند فشارهایی که به دندانهای عقبی وارد می شوند را تحمل کند. چند برند معروف از این نوع کامپوزیت عبارتند از نسخه هایی از هلیومولار (Heliomolar) از آیوکلار ویوادنت (Ivoclar Vivadent) و رِنامل (Renamel) از کازمِدِنت (Cosmedent).
۴٫کامپوزیت دندان هیبرید، میکرو هیبرید و نانو هیبرید
برخی از ذرات این نوع کامپوزیت ها در محدوده ۱۰ تا ۱۵ میکرومتر و برخی دیگر در محدوده ۴۰ متر هستند. ریز هیبریدها و نانو هیبریدها هر دو در گروه کامپوزیت های هیبرید ،با دامنه ذرات کمتر از ۱۰۰ نانومتر قرار دارند. از مزایای این نوع کامپوزیت ها می توان به افزایش مقاومت در برابر سایش ، دوام و مقاومت بالا اشاره کرد. اما یکی از معایب آنها این است که به مرور زمان زیبایی خود را از دست می دهند. این مقاله را بخوانید: ابزارهای دندانپزشکی
۵٫نانو کامپوزیت
نوع دیگر کامپوزیت دندان، نانوکامپوزیت است که برای حل مشکلات در کامپوزیت های ترکیبی استفاده می شود. اندازه ذرات این مدل کامپوزیت ۲۰ نانومتر است و مقاومت خوبی در برابر سایش دارند. نانوکامپوزیت ها نیز به خوبی جلا داده شده اند و کاربردهای مهمی در ترمیم دندان های خلفی دارند.
رنگ های کامپوزیت دندان
کامپوزیت دندان از نوعی ماده پلاستیکی که همرنگ دندان است ساخته شده است. این ماده پلاستیکی دارای رنگ های متنوعی است که دندانپزشک شما بهترین رنگ را با توجه به رنگ پوست شما انتخاب می کند.
فقط به یاد داشته باشید که رنگی که برای کامپوزیت انتخاب می کنید طبیعی است و سفیدتر از دندانهای شما نیست. انواع مختلف رنگ کامپوزیت دندان :
گروه A مایل به قهوه ای
گروه B مایل به زرد
گروه C مایل به خاکستری – زرد
گروه D مایل به زرد- قرمز
متخصص زیبایی دندان با تشخیص رنگ دندان های طبیعی شما رنگ کامپوزیت شما را تعیین می کند و در نهایت کار با رضایت شما آغاز می شود.
انواع کامپوزیت دندان براساس قوام آن
کامپوزیت ها را می توان بر اساس میزان تراکم‌پذیری آنها به دو دسته کلی تقسیم نمود:
1- کامپوزیتهای قابل تراکم (Packable Composite )
کامپوزیتهای قابل تراکم همانطور که از نامشان مشخص است قابلیت فشرده شدن دارند. این کامپوزیت‌ها از استحکام مناسبی برخوردارند و معمولا در حفرات دندانهای خلفی استفاده می‌شوند. بخصوص زمانی که دیواره‌ی بین دو دندان در اثر پوسیدگی شکسته و از بین رفته، به کمک این کامپوزیت‌ها میتوان تماسی قوی را با دندان مجاور ایجاد کرد.
کامپوزیت P-60 متعلق به برند ۳M از کامپوزیتهای قابل تراکم رایج در کشور ماست.
۲- کامپوزیتهای سیال (Flowable Composite )
کامپوزیتهای سیال در اصل با قابلیت انطباق عالی و سیالیت آن شناخته می‌شوند. کامپوزیتهای سیال در موارد زیر کاربرد دارند:
- به منظور ماده‌ی سیلنت برای پیشگیری از ایجاد پوسیدگی در شیارهای دندانهای خلفی و یا ترمیم این شیارها پس از ایجاد پوسیدگی که به علت قابلیت سیالیت و نفوذ به داخل شیارهای دندانی این امکان را ایجاد می‌کند که برداشت بافت دندانی به حدلقل میزان انجام شود.
- این کامپوزیت‌ها ماده‌ای مناسب برای ترمیمهای سرویکال و یا طوق دندان‌ها هستند.
- در حفرات دندانی که وسعت و عمق اندکی دارند و در اثر تراشیدن پوسیدگی‌های سطحی به وجود می‌آیند، این کامپوزیت‌ها ماده‌ی مناسبی هستند.
کاربردهای کامپوزیت در ترمیم دندان
در ادامه کاربردهایی از کامپوزیت دندان در ترمیم دندانهای از دست رفته یا شکسته را بررسی می‌کنیم:
ونیرها
ونیر لایه نازکی از موادی است که برای افزایش زیبایی دندان یا محافظت از سطح دندان در برابر آسیب روی دندان قرار می‌گیرد. در ساخت ونیر از دو نوع ماده استفاده می‌شود: پرسلن و کامپوزیت.
ممکن است ونیر کامپوزیتی مستقیما یا غیر مستقیم توسط یک تکنسین دندانپزشکی در آزمایشگاه دندانپزشکی ساخته شود. ونیر کامپوزیت با روش باندینگ در جای خود فیکس می‌شود. ونیرهای پرسلن در برابر لک شدن و شکسته شدن مقاوم ترند و دارای ماندگاری و زیبایی بیشتری هستند.
تاج دندان کامپوزیت
در واقع تاج‌های کامپوزیتی به میزان تاج‌های طلا، زیرکونیا یا پرسلن ماندگاری ندارند و نیاز به تعویض بیشتر دارند. امکان ساخت پوسته فلزی برای تاج‌های کامپوزیت وجود دارد. اما برای ساخت تاج کامپوزیتی کامل شرایط خاصی وجود دارد.
معمولا ساخت تاج‌های فلزی کامپوزیت برای قسمتی از دندان انجام می‌شود، به عبارت دیگر این روکش‌ها فقط قسمت‌هایی از تاج که در معرض دید هستند را پوشش می‌دهند. اگر مایل به زیبایی بیشتری باشید، امکان پوشاندن تمام طرف‌های تاج با کامپوزیت وجود دارد.
اینله
اینله روش ترمیم غیرمستقیم است. در این روش از یک ماده جامد (مثلا طلا، پرسلن یا رزین کامپوزیت) برای پر کردن حفره دندان استفاده می‌کنند که در جای خود چسبیده می‌شود. بر خلاف طلا و پرسلن، در این روش کامپوزیت این مواد به شیوه باندینگ در حفره قرار داده می‌شوند.
اگرچه اینله‌های کامپوزیتی به دلیل استفاده از روشهای باندینگ بهتر در جای خود قرار می‌گیرند اما از نظر مقاومت، ماندگاری و طول عمر از اینله‌های طلایی و پرسلن ضعیف‌تر هستند.
بریج های کامپوزیتی چسبنده
زمانی از پل‌های کامپوزیت چسبنده استفاده می‌شود که یک دندان (معمولا دندان جلویی) وجود نداشته باشد. در این روش دندانپزشک در مطب یا تکنسین دندانپزشکی از طریق باندینگ دندانهای مصنوعی را به دندانهای مجاور متصل می‌کنند.
مزیت مهم این روش ساییده نشدن دندانهای مجاور است. در نتیجه دندانهای مجاور آسیب نمی‌بینند. یعنی هر زمانی که فرد خواست می‌تواند دندانهای طبیعی خود را داشته باشد. در برخی موارد برای تقویت پل کامپوزیت میتوان از فایبر استفاده کرد.
اگرچه پل متصل به رزین از پروتز متحرک بهتر کار می‌کند اما مانند پل ثابت مقاوم نیست و به میزان ایمپلنت دندان ماندگاری ندارد.
بیشتر بخوانید: مجله آموزشی دندانپزشکی سلامت دندان
سخن پایانی
در این محتوا به بررسی انواع طبقه‌بندی کامپوزیتهای دندانی بر اساس معیار‌هایی چون اندازه ذرات و قابلیت تراکم پرداختیم. قابل ذکر است که یک عامل محدود کننده در طول عمر و موفقیت طولانی مدت کامپوزیت، پیش بینی مقدار کاهش حجم آن در فرآیند پلیمری شدن و سخت شدن است. چون اگر این امر درست پیش بینی نشده باشد و مواد بیش از حد انتظار منقبض شوند، در برخی نقاط حاشیه ای ممکن است از دندان جدا شود و احتمال پوسیدگی دندان، ایجاد لکه در حاشیه ها و جدا شدن ترمیم افزایش می یابد. پس حتما هنگام اقدام برای کامپوزیت دندان از دندانپزشک خود درباره‌ی این مهمّ سوال کنید. امید است این مطلب برایتان مفید بوده باشد. شما هم نظرات و تجربیات خود را در کامنت با ما به اشتراک بگذارید.
سوالات متداول
دوام و ماندگاری کامپوزیت های دندانی زیاد است اما به مراقبت های لازم نیاز دارد و فرد باید اصول بهداشتی و غذایی را رعایت کند تا عمر کامپوزیت ها به بیش از ۱۰ سال برسد.
در درمان‌هایی مانند ترمیم یا پرکردن دندان، بیلداپ دندان‌ها و فایبربریج دندان مسلما استحکام کامپوزیت نقش بسیار مهمی در دوام و ماندگاری درمان انجام‌شده ایفاء می‌کند. بنابراین کامپوزیتهای نانوفیل و میکروهیبرید کامپوزیتهای انتخابی خواهند بود.
و در درمان‌های زیبایی مانند کامپوزیت ونیر و یا بستن فاصله بین دندان‌ها میتوان از کامپوزیتهای میکروفیل و نانوفیل جهت زیبایی بیشتر و در جایی که نیاز است از کامپوزیت میکروهیبرید جهت استحکام بالاتر استفاده کرد.
کامپوزیتهای ریزدانه (میکروفیل) قابلیت پولیش بالایی دارند. کامپوزیتهای هیبریدی نیز قابلیت پولیش شان بالاست اما کامپوزیتهای جدیدتر نانو حتی از هیبریدی ها نیز قابلیت پولیش شان بیشتر است. وقتی کامپوزیت قابلیت پولیش بالایی دارد، درخشندگی و شفافیت خود را به مرور زمان از دست نمی دهد و حفظ می کند.
