فضانگهدارنده دندان چیست و چگونه عمل می کند؟ + مراقبت از فضا نگهدارنده دندان کودکان چگونه است؟

در کودکان هنگامیکه دندان شیری زودتر از موعد می‌افتد یا زمانی که لازم است دندان شیری به دلایلی چون پوسیدگی یا ضربه خوردن پیش از موعد کشیده شود، کودک ممکن است به فضانگهدارنده نیاز پیدا کند. در این صورت دانستن مزایای استفاده از فضانگهدارنده برای مراقبت و کمک به سلامتی دهان و دندان‌های کودک بسیار اهمیت دارد. فضانگهدارنده (فضانگهدار) وسیله‌ای برای باز نگهداشتن فضای خالی بین دندان‌‌ها است و کمک می‌کند تا دندان دائمی در محل خود به شکل مناسب رویش نماید. در مواردی که استفاده از فضانگهدارنده ضرورت دارد، عدم بکارگیری آن موجب افزایش نیاز کودک به درمان ارتودنسی در آینده خواهد شد. آیا فرزند شما به فضا نگهدارنده دندان نیاز دارد؟ با ما همراه باشید تا درباره فضانگهدارنده دندان کودک و کاربرد آن بیشتر آشنا شوید.

فهرست مطالب

• فضانگهدارنده دندان چیست؟
• فضانگهدار چیست؟
• فضا نگهدار دندان چگونه عمل می کند؟
• انواع فضا نگهدار دندان
• چرا از فضا نگهدارنده دندان استفاده کنیم؟
• درباره فضا نگهدارنده دندان کودکان
• نحوه گذاشتن نگهدارنده دندان کودکان
• استفاده از نگهدارنده در همه موارد مذکور واجب است؟
• مراقبت از فضا نگهدارنده دندان کودک چگونه است؟
• میزان درد در استفاده از نگهدارنده چگونه است؟
• مدت زمان استفاده از فضانگهدارنده چقدر است؟
• عوارض فضا نگهدار دندان کودک چیست؟
• آیا فضا نگهدارنده ها موجب آسیب دیدگی سایر دندان ها می شوند؟
• سخن پایانی و سوالات متداول

فضانگهدارنده دندان چیست؟

فضا نگهدارنده در واقع یک واژه کلی برای هر نوع وسیله می باشد که بعد از کشیدن دندان یا افتادن دندان طراحی و ساخته می شود تا فضای خالی دندان از دست رفته را حفظ کند. زیرا در صورتی که این فضا حفظ نشود دندان های مجاور حرکت کرده و جای خالی دندان از دست رفته را می گیرند. اغلب برای کودکانی که دندان شیری خود را بر اثر حوادث غیر منتظره از دست می دهند یا پزشک مجبور به کشیدن آن ها می شود دندان پزشکان با توجه به شرابط بدنی بیمار، سن بیمار و تعداد دندان های از دست رفته یکی از انواع فضا نگهدارنده ها را با علم و تجربه خود انتخاب کرده و به والدین کودک توصیه می کنند. (ابزار دندان پزشکی)

فضا نگهدار دندان وسیله ای است که در دهان گذاشته می شود تا جای خالی که در قوس دندانی وجود دارد را باز نگه دارد و جلوی بسته شدن فضا را بگیرد. کودکان از حدود شش سالگی به تدریج دندانهای شیری شان را از دست می دهند و به جای آنها، دندان دائمی در می آید. اما در بسیاری از مواقع، این روند طبیعی به دلایل مختلف مختل می شود و یک یا چند دندان زودتر از موعد از بین می روند و کشیده می شوند و جایشان خالی می شود. در چنین مواقعی، فضا نگهدار به جای دندان بر روی لثه گذاشته می شود تا جای خالی را برای بیرون زدن دندان دائمی نگه دارد. (دندان بلیچ)

فضانگهدار چیست؟

در صورتی که دندان شیری زودتر از موعد از دست برود و کشیده شود باید فضای خالی که در نبود آن ایجاد می شود به صورت کامل حفظ شود زیرا ممکن است دندان های اطراف آن از هر دو طرف شروع به حرکت کردن کرده و سمت فضای خالی می روند که در نهایت نظم دندان ها از بین می رود. در صورتی که فضای خالی پر شود قطعا فضایی برای رویش دندان دائمی زیر دندان های دیگر وجود نداشته و دندان اصلی با انحراف و کج روییده می شود. یکی از نیاز های اساسی کودکان که می تواند آن ها را از استفاده از ارتودنسی در سنین بالاتر بی نیاز کند استفاده از فضا نگهدار در سن و زمان مناسب است.

در ماه های اولیه بعد از کشیدن دندان فضای زیادی از دست می رود که بهتر است بلافاصله بعد از کشیدن دندان یا افتادن دندان از فضا نگهدار استفاده شود. فضا نگهدار ها می توانند ثابت یا متحرک باشند، به همراه دندان مصنوعی یا بدون دندان مصنوعی باشند. انتخاب اینکه کدام یک از انواع فضا نگهدار برای کودک شما مناسب است بسته به عوامل مختلفی دارد که دندان پزشک تعیین خواهد کرد.

فضا نگهدار دندان چگونه عمل می کند؟

فضانگهدار ابزاری برای حفظ جایگاه دندان‌های شیری است که از فلز یا پلاستیک ساخت شده و تطابق کاملی با فرم دهان و دندان دارد. زمانی که دندان شیری کودک زودتر می‌افتد، ممکن است به آرامی دندان‌های شیری کناری فضای خالی به وجود آمده را پر کرده و در نتیجه سبب عدم رویش دندان دائمی در جایگاه صحیح خود شوند.

فضانگهدار دندان وظیفه دارد تا این فضای خالی حاضل از افتادن زود هنگام دندان‌های شیری را حفظ کند تا دندان دائم رشد کند و در موقعیت اصلی خود قرار بگیرد. در حقیقت فضانگهدار برای حفظ و مدیریت قوس دندانی دائمی ساخته شده است. با این رویکرد در صورت از دست دادن زود هنگام دندان شیری باید برای جایگزینی آن با فضانگهدار اقدام نمود. دستگاه‌های فضانگهدار در انواع متحرک و ثابت، یکطرفه و دو طرفه وجود دارند. (پانسمان دندان به انگلیسی)

انواع فضا نگهدار دندان

فضا نگهدارنده دندان به ۲ نوع ثابت و متحرک تقسیم می­ شود.

۱- فضانگهدارنده متحرک

فضا نگهدارنده دندان متحرک و مانند پلاکهای متحرک ارتودنسی هستند که کودک باید ۱۴ ساعت در شبانه­ روز در دهان خود گذاشته و بعد از خوردن غذا پلاک را از دهان خارج کرده و آنرا بشوید. زمانی هم که از پلاک استفاده نمی­ شود حتماً باید داخل ظرف آب گذاشته شود تا تغییراتی در ابعاد پلاک ایجاد نشود.

نگهدارنده های متحرک از آکریلیک ساخته شده اند. از دندان های مصنوعی یا بلوک های مواد دندانی برای نگه داشتن فضاهای باز استفاده می شود. این دستگاه در کودکان بزرگ تر بهتر کار می کند. چرا که می تواند دستگاه را خارج کند و آن را تمیز کرده و از آن مراقبت کند. نگهدارنده هاى متحرک تکه اى برای کودکانى که چند دندان ندارند ، مناسب هستند. (روکش دندان کودک)

۲- فضانگهدارنده ثابت

فضا نگهدارنده دندان ثابت با چسبهای مخصوص دندانپزشکی به دندان کودک چسبیده و جابجا نمی­شود. این نگهدارنده ها  برای بچه های کوچکتر یا کسانی که دندان عقبی خود را از دست داده اند مناسب تر هستند. نگهدارنده هاى یک طرفه در یک طرف ثابت می شوند. در حالی که نگهدارنده هاى دو طرف در هر دو طرف ثابت می شوند.

آن ها می توانند بر روی فک بالا یا پایین نصب شوند تا حفره ى دندان های جلو یا عقب را بپوشانند. نگهدارنده اى که دندانپزشک شما توصیه می کند بستگی به تعداد و محل دندان های افتاده دارد. (قیمت ارتودنسی دندان)

انواع فضا نگهدارنده هاى ثابت:

این نگهدارنده ها باید سفارشی برای هر کودک ساخته شود. در اغلب موارد، دندانپزشک قالب هایی از دهان بیمار می گیرد و براى آزمایشگاه دندان پزشکی ارسال می شود تا نگهدارنده را بسازند.

• فضانگهدارنده باند و حلقه

از سیم فولادی ضد زنگ تشکیل شده است، توسط باند ارتودنسی نگه داشته مى شود که اجازه می دهد دندان دائمی بدون انسداد رشد کند. زمانی از آن استفاده می شود که یک یا چند دندان آسیا نوزاد در یک قوس دندانى از بین رفته باشد.

• قوس نگهدارنده زبانی

از این نگهدارنده برای حفظ فضای دندان های پشتى در دو طرف استفاده می شود.

• قوس ترانسپلاتال

این نوع روی فک فوقانی نصب مى شود تا فضا را در هر دو طرف قوس دندان حفظ کند و به وسیله ى سیم  به دندان های مجاور متصل شود. نحوه گذاشتن فضا نگهدار  قوس ترانسپلاتال بدین صورت است که  نصب بر روی فک بالا توسط سیم به دندان های کنار است که در نهایت فضا را در هر دو طرف قوس دندان حفظ خواهد کرد.

• فضا نگهدار دیستال شو

در صورتی که بخواهید فضایی را برای  رشد اولین دندان مولر دائمی پس از افتادن دندان شیری حفظ کنید باید این نگهدارنده را بر روی اولین دندان آُسیای کودک حفظ کنید. برای نصب این نوع فضا نگهدار دندان پزشک باید قالب هایی از دهان بیمار تهیه کند تا فضا نگهدار به صورت منحصر به فرد برای بیمار توسط آزمایگاه دندان پزشکی تهیه شود. (علت سوراخ شدن دندان از بغل)

چرا از فضا نگهدارنده دندان استفاده کنیم؟

در حالت عادی، زمانی که دندان دائمی آماده بیرون زدن از لثه می شود و حرکت خود را شروع می کند، به دلیل فشاری که به ریشه دندانهای شیری وارد می کند باعث تحلیل رفتن ریشه و لق شدن و در نهایت افتادن دندان شیری می شود. بنابراین زمانی که دندان شیری می افتد، در واقع دندان دائمی در زیر آن آماده جایگزینی است و پس از چند هفته یا چند ماه بیرون میزند.

اما گاهی اوقات دندان شیری، خیلی زودتر از زمانی که دندان دائمی آماده بیرون زدن باشد کشیده می شود. شایعترین دلایل از دست دادن زود هنگام دندان شیری عبارتند از:

• صدمه دیدن دندان در هنگام زمین خوردن یا حوادث دیگر
• پوسیدگی گسترده دندان
• عدم رویش دندان به صورت مادرزادی

 زمانی که دندان زودتر از موعد می افتد، جای آن مدت زمان طولانی خالی می ماند. این مدت زمان کافیست تا دندانهای همسایه به تدریج حرکت کرده یا کج شوند و بخشی از این جای خالی را اشغال کنند. این باعث می شود هم دندانهای دیگر کج و منحرف شوند هم مسیر بیرون زدن دندان دائمی بسته شود و دندان نتواند درست بیرون بزند. در نتیجه از مسیر دیگری بیرون میزند و یا ممکن است زیر لثه گیر کرده و بخشی از آن یا همه آن نهفته بماند و بیرون نزند. از طرفی اگر جلوی بسته شدن این فضاهای خالی که برای دندانهای دائمی جایگزین لازم است، گرفته نشود، در نهایت قوس دندانی کوچک شده و دندانها نمیتوانند همگی در کنار هم صاف و مرتب قرار بگیرند.

درباره فضا نگهدارنده دندان کودکان

از دست دادن زود هنگام دندان شیری اتفاق شایعی است که ممکن است برای هر کودکی رخ بدهد. شکستن ناگهانی یا کشیدن زود هنگام دندان شیری هنگامی که هنوز دندان به شکل طبیعی لق نشده می‌تواند دلایل متعددی داشته باشد، مثل تصادف، زمین خوردن یا پیشرفت بیش از حد پوسیدگی دندان شیری که به دنبال آن باید دندان کشیده شود. در حالت عادی معمولاً دندان‌ها تمایل دارند همیشه به سمت جلو حرکت کنند و این اتفاق در زمانی که دندان شیری زودتر از موعد خود از دهان خارج می‌شود ممکن است باعث جابه جایی دندان و در نهایت بهم ریختگی دندان‌ها شود. در این هنگام دندانپزشک کودکان از وسیله‌ای استفاده می‌کند که مانع حرکت دندان به سمت جای خالی می‌شود. این وسیله فضا نگهدارنده دندان کودکان نام دارد.

به دستگاه ثابت یا متحرکی که داخل دهان کودکان گذاشته می‌شود تا این فضای خالیِ میان دندان‌ها که ناشی ازکشیدن یا خارج شدن دندان شیری است به همان شکل خالی و برای جایگزین شدن دندان دائمی باقی بماند، دستگاه فضا نگهدارنده کودکان گفته می‌شود.

فرآیند رشد دندان دائمی در حالت عادی به این صورت است که در زمانی که دندان دائمی آماده بیرون زدن از لثه است شروع به حرکت می‌کند و این حرکت باعث فشار به ریشه دندان شیری شده و باعث تحلیل ریشه دندان شیری می‌شود. این فرآیند دندان شیری را لق کرده و می‌افتد. بعد از این اتفاق دندان دائمی آماده جایگزین شدن در جای خالی دندان شیری شده و بعد از چند هفته از لثه بیرون می‌آید. (انواع مدل های کامپوزیت دندان)

در زمانی که دندان شیری زودتر از موعد خود می‌افتد، با فرآیند حرکتی که دندان‌ها رو به جلو دارند ممکن است سریعاً جای خالی دندان پر شود و دندان‌ها دچار بهم ریختگی شوند. برای جلوگیری از این اتفاق دندانپزشک کودکان از فضا نگهدارنده استفاده می‌کند. فضا نگهدارنده دستگاهی است که جای خالی را برای رشد دندان‌های دائمی در آینده نگه می‌دارد.

نحوه گذاشتن نگهدارنده دندان کودکان

ابتدا باید در نظر داشته باشید که عدم استفاده از فضا نگهدار می‌تواند صدمات جبران ناپذیری را به همراه داشته باشد. نحوه گذاشتن فضا نگهدار که از حرکت دندان‌ها به سمت فضای خالی بین دندان‌ها جلوگیری می‌کند، می‌تواند برای کودک کمی آزاردهنده باشد.

استفاده از نگهدارنده در همه موارد مذکور واجب است؟

از دست دادن زودهنگام دندان شیری همیشه باعث نمی‌شود تا نیازمند بکارگیری فضانگهدارنده شوید. اگر یکی از چهار دندان قدامی شیری فک بالا زودتر بیافتد، فضای خالی خود به خود باز باقی می‌ماند تا دندان دائمی در محل خود رویش نماید.و نیازی به قرار دادن فضا نگهدارنده نمی باشد.

مواردی هم وجود دارد که مدتی از افتادن دندان شیری گذشته و دندان‌های مجاور آن به سمت فضای خالی حرکت کرده‌اند. در این حالت هم امکان بازپس گیری فضا و باز نگهداشتن آن وجود دارد. در این موارد از وسیله‌ای به نام بازپس گیرنده فضا (space regainer) استفاده می‌شود. این وسیله مشابه فضانگهدارنده ثابت است با این تفاوت که با بکارگیری فنر مابین فضای خالی بین دو دندان، باعث رانده شدن و دور شدن دندان‌های مجاور از هم و باز شدن فضای خالی بین آن می‌شود. این دستگاه ثابت بر روی دندان آسیا اول نوزاد نصب مى شود. هنگامی که دندان شیرى مى افتد، فضا را برای اولین مولر دائمی حفظ می کند.

مراقبت از فضا نگهدارنده دندان کودک چگونه است؟

دندانپزشک فضای ذخیره سازی را مطابق با دندان افتاده کودک ساخته و در دهان کودک قرار می‌دهد. ممکن است چند روز طول بکشد تا کودک به این وسیله عادت کند، البته ممکن است به این وسیله واکنش نشان دهد و در روزهای اول احساس خوبی نداشته باشد. یکی از مهم ترین دغدغه‌ها در این دوران، بهداشت منظم حفره دهان و دندان ها است و باید نحوه صحیح مسواک زدن و نخ دندان کشیدن را به کودک آموزش داد. (سندبلاست دندانسازی)

در این مدت به کودک توصیه می شود از غذاهای سفت و چسبناک مانند آب نبات، آب نبات، آدامس و شیرینی جات پرهیز کند. همچنین توصیه می‌شود در این دوران به کودک آموزش دهید که به فضانگهدار فشار نیاورد و او را با انگشت و زبان تکان ندهد. برای جلوگیری از آسیب به فضانگهدار، باید هر 6 ماه یک بار معاینه دندان انجام دهید، بنابراین اگر فضانگهدار شل یا خم شده باشد، دندانپزشک می‌تواند به سرعت از آن مراقبت کند.

• هنگام خوردن غذاهای چسبنده یا ترد مراقب باشید. زیرا ممکن است موادی که باعث نگه داشتن فضا نگه‎دار در جای خود می‎شود را بشکند.
• با انگشت یا زبان خود به فضا نگهدار فشار وارد نکنید.
• به خاطر داشته باشید که مواد غذایی به راحتی می‌تواند در فضای ایجاد شده به وسیله فضا نگهدار باقی بماند. در نتیجه مراقب باشید که کودک شما به درستی دندان‌های خود را مسواک بزند. زیرا باقی ماندن غذا باعث تحریک لثه یا پوسیدگی لثه می‎شود.
• اگر فضا نگهدار شل شود و یا بیفتد، بهتر است ظرف 48 ساعت به دندانپزشک بروید تا مجددا آن را در جای خود قرار دهد. اگر زمان بیشتری بگذرد ممکن است دندان‎های کودک شما شروع به جابه‎جایی کنند و نصب مجدد فضا نگهدار را دشوار یا غیرممکن کند.

میزان درد در استفاده از نگهدارنده چگونه است؟

وجود یک شی خارجی در دهان همواره با نارحتی همراه خواهد بود اما نتایج پس از درمان تسکینی برای ناراحتی حین درمان می شود. در روز های اولیه که فضانگهدار نصب شده است بند یا سیم آن ها ممکن است در دهان آزار دهنده باشد و زبان و دندان هایتان را تحریک کند. ممکن است دندان های جلویی یا دندان هایی که سیم به آن ها متصل است درد بگیرد. جای نگرانی نیست زیرا درد طبیعی است که کمتر از یک هفته بر طرف می شود. با مشورت پزشک متخصص ارتودنسی می توانید برای تسکین درد از مسکن ها استفاده کنید.

مدت زمان استفاده از فضانگهدارنده چقدر است؟

فضانگهدار ها به منظور حفظ جایگاه دندان های شیری افتاده کاربرد دارند. تا زمانی که دندان های دائمی رویش نکرده اند باید از فضانگهدار استفاده شود. فضانگهدارنده ها معمولا در کودکان استفاده می شوند ازاین رو در روز های اول استفاده از این فضانگهدار ممکن است با کمی ناراحتی و آزار همراه باشد که با گذشت زمان به وجود شی خارجی در دهان عادت می کنند. (وارنیش سدیم فلوراید)

خوشبختانه، کودک شما فقط باید برای مدت کوتاهی از محافظ فضای خود استفاده کند تا زمانی که دندان‌های دائمی او شروع به رویش کنند. هنگامی که متوجه بیرون زدن دندان دائمی از لثه کودک شدید، لازم است به دندانپزشک مراجعه کنید تا فضا نگهدارنده دندان را از دهان کودک بیرون بیاورد. در مواردی که روکش دندان جایگزین فضا نگهدارنده شده باشد، این روکش با بیرون آمدن دندان دائمی خود به خود می افتد.

عوارض فضا نگهدار دندان کودک چیست؟

از موضوعاتی که خیلی از خانواده ها نگران آن هستند و به همین علت از گذاشتن فضا نگهدار برای فرزندانشان جلوگیری میکنند نگرانی از داشتن عوارض فضا نگهدار دندان برای کودکانشان است . اما نکته ای که پیش از این هم گفتیم و اکنون هم روی آن تاکید داریم این است که عوارض انجام ندادن فضا نگهدار بسیار بیشتر از انجام دادن آن است و بهتر است که درد و ناراحتی چند روزه آن را تحمل کرد اما برای بهبود رشد دندان ها این کار را انجام داد . البته خیالتان از بابت این راحت باشد که تقریبا میتوان گفت این مورد عوارض خاصی برای کودک شما ندارد.

آیا فضا نگهدارنده ها موجب آسیب دیدگی سایر دندان ها می شوند؟

خیر ؛ از فضا نگهدارنده ها ، به عنوان وسایل غيرفعال یاد می شود ؛ یعنی موجب حرکت دندان ها ، نمی شوند ؛ بنابراین ، منجر به بروز احساس ناراحتی و درد در کودکان نیز نخواهند نشد ؛ با خیال آسوده و بدون نگرانی ، کودک خود را جهت انجام این روش ، نزد متخصص دندانپزشک اطفال ، ببرید. زمانى كه كودكان در دهان خود فضانگهدار دارند ، نياز است تا مراقبت هاى بهداشتى دهان و دندان را با دقت بيشترى انجام دهند تا از بروز پوسيدگى و التهاب لثه جلوگيرى شود.

سخن پایانی

شما در این مقاله با فضانگهدارنده دندان آشنا شدید. همچنین از نحوه عملکرد نگهدارنده دندان و کاربرد آن آگاه شدید. اگر سوال یا نظری دارید آن را در کامنت مطرح کنید تا در اسرع وقت توسط ما جواب داده شود. (هزینه ی جراحی لثه)

سوالات متداول