تجهیزات ارتودنسی؛ آشنایی کامل با انواع وسایل و کاربردها

سلامت دهان و دندان یکی از ارکان اصلی سلامت عمومی بدن و تاثیرگذار بر کیفیت زندگی هر فرد است. امروزه مشکلات ناهنجاری های دندانی و فکی، مانند به هم ریختگی دندان ها، جلو بودن فک، عقب بودن فک یا حتی شلوغی دندان ها، فقط محدود به تاثیرات ظاهری یا زیبایی نمی شوند بلکه می توانند زندگی روزمره، اعتماد به نفس و حتی سلامت جسمی افراد را هم تحت الشعاع قرار دهند. درمان ارتودنسی، یکی از موثرترین راه ها برای اصلاح این اختلالات است و اهمیت آن نه تنها در ایجاد لبخند زیبا بلکه در بهبود وضعیت جویدن، صحبت کردن، پیشگیری از پوسیدگی و مشکلات لثه ای نیز دیده می‌شود.

برای دست یابی به بهترین نتیجه درمانی، تجهیزات ارتودنسی پیشرفته و متنوعی طراحی و عرضه شده اند که هر کدام کاربرد خاصی دارند و بنا بر سن، نوع مشکل و شرایط هر بیمار انتخاب و استفاده می شوند. دستگاه های ارتودنسی امروزه فقط به «بریس فلزی» محدود نیستند بلکه شامل انواع بریس های سرامیکی، شفاف، الاینرها، نگهدارنده ها، فضا نگهدارنده ها، وسیع کننده کام، هدگیر و انواع قطعات جانبی هستند که با تکنولوژی روز ساخته شده اند.

شناخت بهتر و دقیق تر این تجهیزات نه تنها باعث می‌شود بیماران و والدین آنها با آرامش خاطر بالاتری فرآیند درمان را طی کنند، بلکه انتخاب آگاهانه‌تری درباره نوع درمان و رعایت بهداشت دهان در طول دوره ارتودنسی خواهند داشت. حضور تجهیزات تخصصی و استفاده صحیح از آن ها توسط دندانپزشک متخصص و تیم درمان اهمیت زیادی دارد و باعث ارتقای استاندارد سلامت دهان و پیشگیری از بسیاری عوارض ثانویه می شود.

در این مقاله به صورت جامع و علمی، انواع تجهیزات ارتودنسی، کاربردها، مزایا و نکات مراقبتی هر یک را برای شما توضیح داده‌ایم تا با آگاهی کامل مسیر درمان ارتودنسی خود یا فرزندتان را آغاز کنید.

تجهیزات ارتودنسی چه هستند و چه کاربردی دارند؟

تجهیزات ارتودنسی شامل مجموعه‌ای از ابزارهای تخصصی هستند که توسط دندانپزشک متخصص به منظور اصلاح موقعیت دندان‌ها، برطرف کردن به هم ریختگی و نامنظمی دندان‌ها و همچنین بهبود بایت و عملکرد فکی مورد استفاده قرار می‌گیرند. این تجهیزات با ایجاد فشار ملایم و کنترل‌شده روی دندان‌ها، آن‌ها را به تدریج به جایگاه صحیح هدایت می‌کنند و در بسیاری از موارد لبخند فرد را زیباتر و اعتماد به نفس او را افزایش می‌دهند.

این وسایل می‌توانند به دو دسته کلی تقسیم شوند: تجهیزات ارتودنسی ثابت، مانند بریس‌ها و براکت‌ها که برای مدت زمان مشخصی روی دندان‌ها قرار می‌گیرند و توسط پزشک تنظیم می‌شوند؛ و تجهیزات ارتودنسی متحرک، مانند الاینرهای شفاف یا نگهدارنده‌ها که بیمار می‌تواند آن‌ها را به راحتی از دهان خارج کند. این ابزارها معمولا از جنس فلز مقاوم، سرامیک همرنگ دندان یا پلاستیک شفاف ساخته می‌شوند تا متناسب با نیاز و سلیقه هر فرد انتخاب شوند و بهترین نتیجه درمانی به دست آید.

معرفی کامل انواع تجهیزات ارتودنسی

۱. بریس‌ها (Braces)

بریس‌ها متداول‌ترین ابزار ارتودنسی هستند که معمولا از جنس استیل ضد زنگ یا سرامیکی ساخته می‌شوند و به سطح دندان‌ها چسبانده می‌شوند. وظیفه بریس‌ها اعمال نیروی کنترل شده به دندان‌ها و جابه‌جایی تدریجی آنهاست. بریس‌ها می‌توانند ثابت یا متحرک باشند و در برخی موارد مدل‌های نامرئی یا لینگوال نیز استفاده می‌شود.

۲. براکت‌ها (Brackets)

براکت‌ها قطعات ریزی هستند که مستقیما روی هر دندان قرار داده می‌شوند. سیم ارتودنسی از این براکت‌ها عبور می‌کند و وظیفه انتقال نیرو به دندان را بر عهده دارد.

۳. سیم‌های ارتودنسی (Archwires)

سیم‌های ارتودنسی طناب نامرئی درمان هستند؛ این سیم‌ها نیرو را به دندان‌ها منتقل و آنها را به مسیر دلخواه هدایت می‌کنند. معمولا سیم‌ها در طول درمان چند بار عوض می‌شوند تا بهترین نتیجه به دست بیاید.

۴. کش‌ها و الاستیک‌های ارتودنسی (Elastics)

کش ارتودنسی ابزار مهمی است که برای ایجاد فشار و حرکت بیشتر بین دندان‌های بالا و پایین یا دندان‌های مجاور استفاده می‌شود. کش‌ها به صورت حلقه‌های کوچک و رنگی یا شفاف در اختیار بیمار قرار می‌گیرند.

۵. نگهدارنده‌ها (Retainers)

پس از پایان دوره درمان ارتودنسی، نگهدارنده‌ها به کار می‌روند تا جایگاه جدید دندان‌ها حفظ شود و دندان‌ها به حالت قبلی بازنگردند. این وسایل معمولا شفاف و قابل جداسازی هستند.

۶. فضا نگهدارنده‌ها (Space Maintainers)

این ابزار اکثرا برای کودکان استفاده می‌شوند تا فضای ایجاد شده در اثر از دست رفتن زودرس دندان شیری حفظ شود و جایگاه دندان دائمی حفظ شود.

۷. هدگیر (Headgear)

اگر ناهنجاری اسکلتی شدیدتر باشد، از هدگیر استفاده می‌شود. این دستگاه خارج دهانی است و برای کنترل رشد فک، اصلاح مشکلات بایت یا جابه‌جایی دندان‌های عقبی به کار می‌رود.

۸. وسیع کننده کام (Palatal Expander)

وسیع کننده کام، برای گسترش عرض سقف دهان و ایجاد فضای بیشتر برای دندان‌ها به ویژه در کودکان کاربرد دارد. این دستگاه با فشار ملایم به آرامی فضای فک بالا را بازتر می‌کند.

۹. بامپر بایت (Bite Bumpers)

این ابزار پلاستیکی کوچک روی دندان‌های خاصی نصب می‌شود و از برخورد ناخواسته دندان‌های بالا و پایین جلوگیری می‌کند.

۱۰. الاینر شفاف (Clear Aligners)

الاینرها یا پلاک‌های شفاف نسل جدیدی از وسایل ارتودنسی متحرک هستند که با طراحی سفارشی و شفاف بودن، به اصلاح نامرتبی دندان‌ها بدون جلب توجه کمک می‌کنند.

۱۱. دیگر ابزار و وسایل جانبی

شامل چین‌ها، کش‌های بین دندانی، قلاب‌ها و دیگر اجزای کمکی که بسته به مشکل هر بیمار ممکن است مورد استفاده قرار گیرد.

نتیجه گیری

تجهیزات ارتودنسی دنیای متنوع و به روزی دارند و هر کدام نقشی کاملا مشخص در هدایت دندان‌ها به فرم صحیح ایفا می‌کنند. مشاوره و معاینه توسط متخصص ارتودنسی، انتخاب بهترین ابزار با توجه به مشکل هر بیمار، سن و شرایط زندگی او را تضمین می‌کند. آگاهی از این وسایل و نقش هر یک، روند درمان را برای بیماران ساده و قابل مدیریت می‌سازد و به بهبود نتیجه درمان کمک می‌کند.

سه سوال متداول درباره تجهیزات ارتودنسی

۱. آیا تجهیزات ارتودنسی دردناک هستند و به مراقبت ویژه نیاز دارند؟

بسیاری از تجهیزات ارتودنسی در ابتدای نصب کمی ناراحتی ایجاد می‌کنند، اما با گذشت زمان و عادت دندان‌ها، این حس برطرف می‌شود. رعایت بهداشت دهان و دندان و مراجعات منظم نزد دندانپزشک الزامی است.

۲. تفاوت بریس ثابت و الاینر شفاف در چیست؟

بریس ثابت دائما روی دندان قرار دارد و نیازمند مراجعه حضوری برای تنظیم است، اما الاینر شفاف متحرک است، قابلیت برداشتن برای غذا خوردن و مسواک را دارد و بیشتر برای بزرگسالان یا نوجوانان توصیه می‌شود.

۳. فضا نگهدارنده برای چه کودکانی لازم است؟

فضا نگهدارنده هنگامی توصیه می‌شود که کودک به دلیل کشیدن زودرس دندان شیری، ریسک به هم ریختگی دندان‌های دائمی را دارد و باید فضای لازم تا رویش دندان دائمی حفظ شود.