شاید برای شما هم اتفاق افتاده باشد که یک روز با یک زخم در دهان از خواب بیدار شوید و احساس درد داشته باشید. این زخم های دردناک که در مخاط دهان ایجاد می شوند، آفت دهان نام دارند. در واقع آفت دهان یکی از شایع ترین زخم های ناحیه دهان می باشد که خوشبختانه مسری یا خطرناک نیستند. به طور میانگین حدوداً 20 درصد افراد جامعه با انواع مختلفی از این ضایعه دهانی روبرو بوده و معمولاً خانمها بیشتر از آقایان درگیر آن هستند. در این مقاله قصد داریم علل بروز آفت دهانی و روش های درمان آن را مورد بررسی قرار دهیم. تا به این ترتیب به تمامی سوالات و ابهامات شما در این زمینه پاسخ داده باشیم. پس با ما همراه شوید.( دندانپزشکی کودکان)
فهرست مطالب:
- آفت دهانی چیست؟
- بررسی علت آفت دهان
- انواع آفت دهان را بشناسید
- درمان آفت دهان ” درمان یا تسکین؟”
- راه حل ساده ” درمان خانگی آفت دهان “
- یک معضل ” آفت دهان در نوزادان “
- آفت بدموقع ” آفت دهان در دوران بارداری “
- سخن پایانی
- سوالات متداول
آفت دهانی چیست؟
آفت دهانی درواقع زخمی سطحی، کوچک و خوشخیم است که معمولا در بافت نرم داخل دهان یا لبها، زیر زبان و روی غشای لثه ایجاد میشود. آفت دهان را زخم آفتی هم میگویند. اندازه این نوع زخم اغلب از یک سانتیمتر تجاوز نمیکند؛ معمولا هم زخمی گرد یا بیضی شکل، سفید یا زردرنگ است که دورتادور آن قرمز شده باشد. ممکن است مدت کوتاهی پیش از آنکه دچار آفت دهانی شوید، محیط دهانتان دچار سوزش یا خارش شود. این نوع زخم میتواند بسیار دردناک باشد یا بسوزد، بهویژه هنگام غذاخوردن یا صحبتکردن.
بررسی علت آفت دهان
شاید باورش سخت باشد اما علت دقیق مشکل سادهای مانند آفت دهان ناشناخته است و هنوز نمیدانیم دقیقاً چه چیزهایی باعث بروز این ضایعات میشود. ما فقط میدانیم برخی از عوامل و ریسک فاکتورها هستند که به بروز آفتها کمک کرده و یا علائم آنها را بدتر میکنند. به عنوان مثال، موارد زیر همگی میتوانند منجر به بروز آفتها شوند اما به طور قطع نمیتوانیم بگوییم که آنها علت آفت هستند:
- داشتن سابقه خانوادگی
- برخی از عفونتهای ویروسی
- وارد شدن فشار به بافتهای نرم داخل دهان
- نوسانات هورمونی
- آلرژی غذایی
- چرخه قاعدگی
- کمبود برخی از ویتامینها یا مواد معدنی (مانند کمبود ویتامین B3 یا نیاسین، B9 یا اسید فولیک و یا B12 یا کوبالامین، میتواند برخی افراد را مستعد ابتلاء به آفت کند. همچنین کمبود روی، آهن یا کلسیم نیز میتواند باعث تحریک یا بدتر شدن آفتها شود.)
- مشکل سیستم ایمنی
- وارد شدن آسیب یا ضربه به دهان
- داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی مانند ایبوپروفن
- حساسیت به برخی از مواد موجود در خمیر دندان یا دهانشویهها
- هلیکوباکتر پیلوری (باکتری که میتواند باعث زخم معده شود)
انواع آفت دهان را بشناسید
ضایعات آفتی میتوانند به 3 دسته تقسیم شوند. ماینور (کوچک)، ماژور (بزرگ) و هرپتی فرم 3 نوع آفت دهان هستند که هر کدام از نظر ظاهری و علائم با دیگر ضایعات کمی متفاوت هستند. البته برای کسب اطلاعات بیشتر میتوانید مقاله بهترین متخصص آسیب شناسی فک و دهان را بخوانید.
زخم آفتی ماینور
ضایعات ماینور شایعترین نوع آفتهای دهانی و معمولاً به طور قابل توجهی دردناک هستند. آنها 1 تا 2 هفته پس از بروز، بدون نیاز به درمان به صورت خود به خودی از بین میروند و نیازی به تسکین درد یا درمان خاصی ندارند.
مهمترین علائم و شاخصههای این زخمها عبارتند از:
- به صورت برجستگیهای کوچک بیضی یا دایرهای شکل هستند.
- موجب احساس گزگز یا سوزش در ناحیه ضایعه میشوند.
- با احساس درد هنگام خوردن، آشامیدن یا صحبت کردن همراه هستند.
زخم آفتی بزرگ یا ماژور
آفتهای ماژور نسبت به آفتهای خفیف کمتر شایع هستند و همچنین میتوانند علائم شدیدتری ایجاد کنند. بهبودی آنها ممکن است تا 4 هفته طول بکشد و ممکن است باعث ایجاد جای زخم یا اسکار شوند.
علائم زخمهای آفتی بزرگ عبارتند از:
- برجستگیهای بزرگ و گرد در داخل دهان با حاشیه قرمز
- سوزش شدید یا التهاب در ناحیه زخم
- داشتن درد شدیدتر
- به طور مشابه با زخمهای کوچک، آنها همراه با درد در حین خوردن، نوشیدن یا صحبت کردن هستند
زخم افتی هرپتی فرم
زخمهای هرپتی فرم بسیار نادر هستند و معمولاً تنها 5 درصد از افرادی که درگیر آفت میشوند ضایعات هرپتی فرم را تجربه میکنند. افراد ممکن است متوجه شوند تعداد زیادی ضایعه به صورت خوشهای در دهان ایجاد شده و درد یا سوزش زیادی تجربه کنند.
متاسفانه درمان این زخمها ممکن است تا چند هفته طول بکشد و اغلب به صورت مکرر هرازچندگاهی دوباره عود کنند. برخی از علائم احتمالی آفتهای هرپتی شکل عبارتند از:
- برجستگیهای کوچک در داخل دهان که میتوانند به صورت خوشهای شکل بگیرند
- سوزن سوزن شدن یا سوزش در دهان
- درد مداوم و نسبتا شدید حین صحبت کردن، جویدن و یا نوشیدن
درمان آفت دهان ” درمان یا تسکین؟”
اساساً باید گفت آفت هیچگاه درمان قطعی ندارد و این شاید به دلیل نامشخص بودن علت واقعی بیماری است. البته با افزایش سن از دوره و شدت ضایعات کاسته میشود.
اولین مرحله در درمان و کنترل آفت، بررسی ارتباط علایم با بیماریهای سیستمیک (عمومی) میباشد که علایم چشمی، گوارشی، تناسلی و سابقه آلرژی بررسی میگردد. بعلاوه آزمایش خون جهت C. B. C، بررسی میزان آهن، اسیدفولیک و ویتامین B۱۲ لازم است انجام گیرد. به هر حال تعداد زیادی از مبتلایان به آفت واقعا سالم هستند و هیچ گونه مشکل سیستمیک ندارند. بنابراین درمان شامل کنترل بیماری به صورت موضعی است، تا درد کاهش یافته، فانکشن عضو برقرار شود و شدت عود نیز کاهش یابد.
رایجترین درمانهایی که در این خصوص توصیه میشود شامل موارد زیر هستند:
۱- رعایت بهداشت دهان
۲- استفاده از مواد محافظ موضعی (Orabase) حاوی استروئیدهای موضعی همچون تریامسینولون یا Flucinolone یا Clobetasol.
۳- استفاده از آنتی بیوتیک موضعی همچون کلرهگزیدین، بنزیدآمین یا پرسیکا
۴- استفاده از آنتی بیوتیک موضعی همچون کپسولهای ۲۵۰ میلی گرمی تتراسایکلین در ۵cc سرم فیزیو لوژی حل شده و به صورت دهان شویه به کار میرود.
۵- رفع کمبودهای ویتامینی و املاح سرمی همچون ویتامین B۱۲، آهن و اسید فولیک و پرهیز از غذاهای آلرژی زا.
۶- استفاده از داروهای بیحس کننده موضعی همچون لیدوکائین و یا دیفن هیدرامین
۷- استفاده از داروهای گیاهی
راه حل ساده ” درمان خانگی آفت دهان “
خیلی از موادی که در خانه در دسترستان است، میتواند برای درمان افت دهان استفاده شود. این مواد با استفاده موضعی یا به شکل دهانشویه به درمان آفت کمک میکنند.
یخ
وقتی دچار آفت دهان میشوید، مکیدن مکعبهای کوچک یخ باعث تسکین و کاهش سوزش و التهاب زخم میشود.
سردی یخ، جریان خونرسانی به آفت را کاهش میدهد؛ در نتیجه درد و تورم آن هم کمتر میشود.
شیرینبیان
مطالعات نشان میدهد افرادی که دچار آفت دهان بوده و روزی ۴بار از دهانشویهی شیرینبیان استفاده کردهاند، درد کمتری را تجربه میکنند. تقریبا بین ۵۰ تا ۷۵ درصد این افراد همان روز اول علائم بهبودی را مشاهده کردهاند و طی سه روز بعد تقریبا بهیود کامل یافتهاند. برای تهیهی این دهانشویه، نصف قاشق چایخوری عصارهی شیرینبیان را با ۱/۴ فنجان آب گرم مخلوط کرده و ۴ مرتبه در روز دهانتان را با این دهانشویه بشویید. خوردن یک تا دو عدد قرص شیرینبیان ۲۰۰ میلیگرمی در روز، به کاهش درد کمک میکند. از چای کیسهای شیرینبیان که در بازار موجود است، استفاده کنید. یک چای کیسهای شیرینبیان را ۱۰ دقیقه روی زخم آفتی قرار دهید، حتما نتیجهی مثبتی خواهید گرفت.
سرکه سیب
سرکه سیب و آب گرم را با هم مخلوط کنید و از آن بهعنوان یک دهانشویهی روزانه برای ناپدیدشدن آفت دهان بهرهمند شوید. سرکهی سیب حاوی اسید استیک است که میتواند باکتریهای خطرناک و بد را از بین ببرد و درعینحال رشد باکتریهای مفید و خوب را افزایش دهد. این دهانشویهی کاملا دردسترس، بهعنوان یک آنتیبیوتیک طبیعی میتواند برای زخم آفتی بسیار پرکاربرد باشد.
شیرمنیزیم( منیزیم هیدروکسید)
مقدار کمی از این مایع شیری رنگ، ملین و آنتیاسید را بردارید و دهانتان را با آن بشویید، آن وقت میبیند که چگونه خواص آنتیاکسیدانی منگنز، اسیدهایی را که دلیل سوزش آفت دهان هستند، خنثی میکند.
حتی میتوانید این ماده را مستقیم توسط یک گوشپاککن ۳تا ۴ بار در روز روی آفت بمالید. ترکیب دیگری که حتی میتواند تأثیر بیشتری هم داشته باشد، مخلوط یک قاشق چایخوری شیرمنیزیم و مادهی ضدآلرژی «دیفن هیدرامین» است.
آب اکسیژنه
نگران نباشید هر چند نام آب اکسیژنه و بهکاربردن آن در محیط دهان ممکن است، شما را بترساند، اما اگر آباکسیژنه و آب را با هم مخلوط کنید و با یک گوشپاککن این محلول را روی آفت دهان بمالید، بسیار مفید است. اگر ۱/۴فنجان آباکسیژنه، ۱/۴فنجان آب، ۱قاشق چایخوری جوششیرین و نمک را با هم مخلوط کنید، محلولی که بهدست میآید یک دهانشویهی قویتر برای بهبود آفت خواهد بود. دقت کنید که تا یک ساعت بعد از استفاده از این محلول برای آنکه جواب بهتری بگیرید و همچنین مشکلی هم نداشته باشید، چیزی نخورید و ننوشید.
ویتامین E
یک کپسول ویتامین E را باز کنید و مایع داخل آن را روی آفت بگذارید. روغن حاوی ویتامین E مثل یک پوشش روی زخم را میپوشاند و مانع از عفونت آن میشود و این به روند بهبود و درمان سریعتر آفت دهانی کمک میکند.
چای
یکی از بهترین گیاهانی که میتوانید برای تسکین درد آفت دهان از آن استفاده کنید، چای سیاه است. پس اگر دچار آفت شُدید، چای کیسهای را مستقیم روی آفت قرار دهید تا دردتان آرام شود. میتوانید چای سردشده را نیز بهعنوان دهانشویه غرغره کنید. «تانن» موجود در چای تأثیر مثبتی برای التیام زخم آفتی دارد.
یک معضل ” آفت دهان در نوزادان “
تعداد قابل توجهی از نوزادان در بدو تولد مبتلا به آفت می شوند. و بر اثر ابتلا به این عارضه نمی توانند به درستی شیر بخورند. این موضوع باعث بی قراری و گریه های مستمر نوزاد می شود. و همچنین ابتلای کودک به آفت دهان ممکن است موجب کاهش وزن او شود.
علت آفت دهان نوزادن
دهان نوزادن می تواند به دلیل آلوده بودن سینه مادر و یا نوک شیشه شیر و پستانک باشد.
درمان زخم آفتی نوزادان
اگر نوزاد شما مبتلا به آفت دهان شده است بهتر به پزشک متخصص مراجعه کنید تا او برای نوزاد داروی ضد قارچ تجویز کند. برای پیشگیری از ابتلای نوزاد به آفت توصیه می شود مادر قبل از شیر دادن به نوزاد از تمیز بودن سینه خود اطمینان حاصل کند.و همچنین در صورت استفاده از شیشه شیر، سرشیشه را به خوبی بشورید تا امکان ابتلای نوزاد به آفت و قارچ دهان کاهش یابد.
آفت بدموقع ” آفت دهان در دوران بارداری “
آفت دهان یکی از مسائلی است که معمولا مادران در دوران بارداری با آن دست و پنجه نرم می کنند. که معمولا درگیر شدن زنان باردار با آفت همراه با ضعف عمومی بدن، تب و تورم غدد لنفاوی همراه است. البته برای کسب اطلاعات بیشتر میتوانید مقاله بهترین جراح فک و صورت را بخوانید.
بروز زخم آفتی در دوران بارداری می تواند بر اثر تغییرات هورمونی بوجود آمده در در این دوران باشد و یا حاصل از استرس های دوران حاملگی باشد. و یا یک حساسیت غذایی باعث ایجاد آفت در دهان شود.
درمان آفت در دوران بارداری
- استفاده از مواد غذایی مغذی
- خوردن ویتامین C
- استفاده از محلول های دهانشویه
اگر آفت دهانی در دوران حاملگی بیشتر از 3 هفته بطول انجامید باید به پزشک مراجعه کرد.
سخن پایانی
در این محتوا درباره عارضهی آفت دهانی خواندیم. یادتان باشد افراد مبتلا به آفت باید از غذاهای اسیدی، قندی و همچنین مصرف ادویه جات تند اجتناب کنند، همچنین رعایت بهداشت دهان و دندان نیز در تسریع فرآیند درمان موثر می باشد. امید است این مطلب برایتان مفید بوده باشد. شما هم نظرات و تجربیات خود را در کامنت با ما به اشتراک بگذارید.
بیشتر بخوانید: بهترین متخصص جراحی لثه
سوالات متداول
چه زمانی برای آفت دهان خود به پزشک مراجعه کنیم؟
درصورتیکه آفت دهان شما با علائم بالینی مثل تب، اسهال، سردرد یا بثورات پوستی همراه بود یا حس کردید زخمهای ناشی از آفت غیرمعمولی و بزرگ هستند و بیشتر از دو هفته طول کشیده و بهطور کامل خوب نشده است یا زیاد دچار آفت دهان میشوید، حتما به پزشک مراجعه کنید.
آیا خمیر دندان باعث آفت دهانی میشود؟
خمیردندان حاوی سدیم لوریل سولفات (SLS) میتواند باعث ایجاد آفت دهانی شود. این ماده باعث تحریک بافتهای داخل دهان و لثه میشود. اگر زخمها بدتر شوند، احتمالاً خمیر دندان عامل اصلی پیشروی آنها بوده است.
آفت دهان میتواند چه دلایل خطرناکی داشته باشد؟
– ویروس ایدز(HIV)؛
– بیماری سلیاک
– بیماری های خودایمنی که جنبهی ژنتیکی دارد
– «کولیت زخمی» یا «کولیت اولسروز»
– بیماری کرون یا دیگر مشکلات روده؛
– بیماری بهجت (Behcet’s disease) نوعی بیماری نادر، مزمن و التهابی با منشاء ناشناخته است که موجب التهاب در سراسر بدن از جمله محیط دهان میشود.
