ارتودنسی دندان و تاثیر آن بر زیبایی دندان ها

ارتودنسی شاخه ای از دندانپزشکی است که دندان ها و فک هایی را که در جای نامناسبی قرار می گیرند اصلاح می کند. دندان هایی که در جایگاه نامناسبی قرار می گیرند و شکل نامتعارفی دارند مشکلات بهداشتی مختلفی ایجاد می کنند. تمیز نگه داشتن دندان ها سخت تر می شود. بیماری که دندان های نامرتبی دارد در معرض خطر ابتلا به پوسیدگی دندان و بیماری های پریودنتال قرار دارد. این وضعیت به دندان هایی که مسئول جویدن غذا هستند فشار بیشتری وارد می کند و متعاقبا در طولانی مدت عوارض مختلفی به جا می گذارد.

اگر ارتودنسی برای بیماران دارای ناهنجاری های فک و دندان انجام نشود عوارض مختلفی برای بیماران بروز می کند. از جله این عوارض می توان به پوسیدگی دندان ها، مشکلات لثه ای، خوب جویده نشدن غذا و مشکلات گوارشی اشاره کرد. همچنین سر درد مشکلات TMJ و احساس درد در گردن و، شانه و پشت از دیگر عوارض ناهنجاری های فک و دندان و انجام ندادن درمان ارتودنسی می باشد. همچنین دندان های کج و نامرتب به زیبایی ظاهر بیمار آسیب می زند.

ارتودنتیست (Orthodontist) یا همان متخصص ارتودنسی، دندانپزشکی است که بعد از گذراندن چند سال تجربه کاری در زمینه دندانپزشکی، با شرکت و قبولی در یک آزمون تخصصی بین هزاران دندانپزشک و گذراندن دوره ۳ الی ۴ ساله تخصص ارتودنسی می تواند به تشخیص و درمان ارتودنسی کودکان و بزرگسالان بپردازد. متخصص ارتودنسی کسی است که بتواند تشخیص به موقع انجام دهد و به صورت اصولی درمان ارتودنسی دندان را در مدت زمان کمتر و تعداد مراجعه کمتر انجام دهد.

ارتودنسی چیست؟

تعریفی که در مقدمه خواندید، کامل‌ترین و کوتاه‌ترین پاسخ به این سوال است. ارتودنسی (orthodontics) یکی از رشته‌های تخصصیِ دندانپزشکی است که به تشخیص، پیشگیری و اصلاح دندان‌ها و فک‌های مشکل‌دار و الگوهای بایت نامرتب می‌پردازد.

ارتودنسی همچنین می‌تواند روی رشد صورت، که به عنوان ارتوپدی دندانی-صورتی (dentofacial orthopedics) معروف است، تاثیر بگذارد و آن را اصلاح کند.

درمان ارتودنسی دندان چه ناهنجاری‌هایی را اصلاح می‌کند؟

حالا که می‌دانیم ارتودنسی دندان چیست، قصد داریم ببینیم چه افرادی به این درمان تخصصی احتیاج دارند. همان‌طور که تا اینجا متوجه شدیم، این درمان ناهنجاری‌های مربوط به فک‌ها، بایت و دندان‌ها را اصلاح می‌کند. اجازه دهید دقیق‌تر این مشکلات را بررسی کنیم:

اورجت:

اورجت (Overjet) به بیرون زدگی دندان‌های جلوییِ فک بالا اشاره می‌کند. مشخصه چنین بایتی این است که دندان‌های بالا خیلی به جلو کشیده می‌شوند، یا اینکه دندان‌های پایین به اندازه کافی امتداد نمی‌یابند.

اوربایت (دیپ‌بایت):

اوربایت (Overbite) یا دیپ بایت (Deep bite) حالتی است که دندان‌های فک بالا، دندان‌های فک پایین را به حدی غیر طبیعی می‌پوشانند. این هم‌پوشانی می‌تواند آنقدر شدید باشد که دندان‌های جلویی پایین به سقف دهان برخورد کنند و به آن آسیب بزنند.

اپن‌بایت:

اپن‌بایت (Open bite)، به معنی باز بودن بین فک‌ها در بخش جلویی، عقبی یا کناره‎ها، از دیگر ناهنجاری‌هایی است که با ارتودنسی اصلاح می‌شود. در این وضعیت دندان‌های آسیا روی هم قرار می‌گیرند، اما دندان‌های جلویی روی هم قرار نمی‌گیرند و فضای ایجادشده مانع جویدن صحیح غذا می‌شود.

آندربایت (ریورس بایت):

آندربایت (underbite) یا ریورس بایت (Reverse bite) زمانی است که دندان‌های پایینی به سمت جلو کشیده می‌شوند، گویی چیزی فک را به سمت بیرون فشار می‌دهد. این ناهنجاری می‌تواند خفیف (وقتی دندان‌های جلو تقریبا به هم می‌رسند) یا شدید (وقتی به دلیل فاصله بسیار زیاد دندان‌ها اصلا به هم نمی‌رسند) باشد.

در هرحالت، ارتودنسی دندان به خاطر بیرون زدگی دندان‌های جلوییِ فک پایین ضروری است؛ چون این مشکل معمولا به طور طبیعی برطرف نمی‌شود.

کراس‌بایت:

در کراس‌بایت (Crossbite) دندان‌های بالایی در داخل دندان‌های پایینی قرار می‌گیرند، مثلا هنگام جویدن غذا. به درستی قرار نگرفتن عرضیِ دندان‌ها روی هم در این عارضه می‌تواند منجر به رشد نامناسب فک شود.

نامرتبی و شلوغی دندان‌ها:

هنگامی که استخوان فک فضای کافی را برای تمام دندان‌های در حال رشد نداشته باشد، شلوغی یا ازدحام دندانی (Crowding) رخ می‌دهد.

این ناهنجاری معمولا با وسیع‌کننده کام درمان می‌شود تا احتیاجی به کشیدن دندان(های) سالم بیمار برای ارتودنسی نباشد. دندان عقل نهفته هم می‌تواند باعث شلوغی شود. اگر همین‌طور باشد، باید آن را کشید.

عدم تقارن خط وسط دندان‌ها:

مطابقت نداشتن خط وسط دندان‌ها هم نشانه نیاز به ارتودنسی دندان است. این عدم تقاون وقتی خود را نشان می‌دهد که دندان‌های بالا یا پایین به سمت راست یا چپ حرکت کرده باشند.

وجود فاصله:

وجود فاصله بین دندان ها هم می‌تواند به خاطر از دست دادن یک یا چند دندان ایجاد شود، یا صرفا به خاطر مدل رشد دندان‌ها و یک موضوع زیبایی باشد.

دندان‌های نهفته:

دندان‌های ثانویه برخی افراد در موقعیت مناسبی قرار نمی‌گیرند یا اصلا از لثه بیرون نمی‌آیند. ارتودنسی به هدایت و تثبیت این دندان‌ها در موقعیت صحیح‌شان کمک می‌کند.

معرفی انواع ارتودنسی دندان

ارتودنسی دندان انواع مختلفی دارد که می‌تواند شامل چند تقسیم بندی مختلف شود، اما برای درک بهتر، ما در اینجا  بر اساس نوع ابزار و عملکرد آنها تقسیم بندی می کنیم. به طور کلی ارتودنسی به 2 دسته متحرک و ثابت تقسیم می‌شود.

1- ارتودنسی ثابت

در این نوع درمان ارتودنسی، برای یک مدت طولانی از تجهیزات خاصی به صورت ثابت، برای تراز کردن دندان ها استفاده می شود. در تمام طول مدت درمان این ابزار باید در دهان قرار داشته باشند و به هیچ عنوان خارج نشوند (مگر تحت نظر و توسط دندانپزشک).

این روش معمولا برای افرادی استفاده می‌شود که وضعیت دندانی پیچیده‌ای دارند و بیمار باید ماهی یکبار  به متخصص مراجعه کند تا بر اساس روند بهبود، پلاک‌ها تنظیم و فیکس شوند.

انواع ارتودنسی ثابت:

ارتودنسی با بریس (براکت و سیم) که یک شیوه مرسوم و قدیمی است خود از انواع مختلفی تشکیل شده است که بر اساس جنس و نحوه کارکرد به موارد زیر تقسیم می‌شود:

• ارتودنسی با بریس فلزی: یک از رایج ترین انواع ارتودنسی ثابت است
• ارتودنسی سرامیکی: که در آن از بریس هایی از جنس سرامیک استفاده می‌شود.
• ارتودنسی لینگوال یا پشت دندانی:  در این روش، سیم و براکت در پشت دندان نصب می‌شوند و قابل دیدن نیستند، اما از این روش درمان برای مشکلات ساده تر استفاده می‌شود.
• ارتودنسی دیمون: در ارتودنسی دیمون از براکت‌هایی استفاده می‌شود که قابلیت باز و بسته شدن دارند.

2- ارتودنسی متحرک

در این شیوه درمانی، از ابزار ارتودنسی استفاده میشود که لزومی ندارد برای یک مدت طولانی و تا پایان درمان آن ها را در دهان قرار داد. این ابزار معمولا در طول شبانه روز نزدیک 22 ساعت باید در دهان قرار بگیرند.

در روش ارتودنسی متحرک یک قالب از دندان های فک بالا و پایین گرفته و در نهایت یک پلاک برای دندان ها آماده می‌شود که شما می‌توانید آن را هر زمان که احساس ناراحتی کردید از دهان خود خارج کنید. این نوع ارتودنسی دندان هم، انواع مختلفی دارد:

انواع ارتودنسی متحرک:

4 نوع ابزاروجود دارد که در دسته ی ارتودنسی متحرک قرار می گیرد:

• ارتودنسی نامرئی: الاینر شفاف به دلیل بی رنگ بودن کل پلاک، یکی از پرطرفدارترین انواع ارتودنسی متحرک است.
• ارتودنسی متحرک زد اسپرینگ: برای جلو کشیدن دندان هایی که به عقب رفته اند استفاده می‌شود.
• بریس های هاولی: برای به عقب کشیدن دندان های فک بالایی که بیش از حد جلو باشند.
• ریتینر: نگهدارنده ارتودنسی که پس از پایان درمان برای تثبیت موقعیت جدید دندان ها استفاده می شود.

بهترین سن برای ارتودنسی دندان؟

درمان ارتودنسی دندان در کودکان معمولا از سن ۱۲ سالگی شروع میشود یعنی درست زمانی که تمام دندان های شیری ریخته و دندان های دائمی سر از لثه در آورده اند. هر چند که نمیتوان این سن را بهترین سن انجام درمان ارتودنسی نامید، اما یکی از بهترین زمان های ممکن است. در این بین استثناهایی وجود دارد. برای مثال کودکانی که از مشکل شکاف لب یا کام رنج میبرند، باید پیش از تکامل و توسعه دندان های دائمی خود تحت درمان قرار بگیرند.

درمان های‌ ارتودنسی تنها مختص کودکان و نوجوانان نیست و غالبا در بزرگسالان نیز انجام میشود. بعد از سن بلوغ میتوان در هر سنی اینکار را انجام داد. اما باید توجه کرد که هرچه سن بالاتر میرود معمولا شانس درمان کمتر و طولانی تر میشود.